Konwersatorium historyczne HIS-SM>konhis

Właściwe odczytywanie informacji ze źródeł historycznych zawsze wymaga umiejętnej analizy i interpretacji zachowanego materiału. Uwaga ta dotyczy szczególnie epok odległych od czasów współczesnych, jak starożytność, czy średniowiecze. W toku prowadzonych zajęć studenci będą pogłębiać swoje kwalifikacje w zakresie pracy ze źródłem z uwzględnieniem szerszego kontekstu społeczno-politycznego epoki, zasad typowych dla poszczególnych gatunków pisarstwa, czy też intencji autorów.
W bieżącym roku akademickim wraz ze studentami omawiane będą źródła relacjonujące najazdy tatarskie na Ruś, Polskę i Węgry w XIII w., ze szczególnym uwzględnieniem różnic między zapiskami kronikarskimi/latopisarskimi, a zwartą narracją, jaką jest o „Pieśń żałosna” mistrza Rogera.

Zajęcia mają na celu zaprezentowanie studentom przeglądu najważniejszych elementów europejskiej kultury w okresie od V do XV w., z uwzględnieniem zarówno łacińskiego, jak i biznatyńsko-ruskiego kręgu kulturowego. W czasie kursu w sposób przeglądowy poruszone zostaną zagadnienia związane z szeroko pojmowaną kulturą duchową i materialną wieków średnich. Zrozumienie tego zagadnienia wymaga zaznajomienia się z problematyką funkcjonowania społeczeństwa średniowiecznego, stanem ówczesnej nauki, sztuki i techniki. W toku podejmowanych tematów podkreślony zostanie także kontekst historyczny determinujący rozwój głównych kierunków myśli europejskiego średniowiecza.

Konwersatorium należy do grupy zajęć doskonalących kompetencje źródłoznawcze. Stąd głównym jego celem jest pokazanie katalogu możliwości badawczych jakie stwarzają historykowi poszczególne typy źródeł. Na kolejnych spotkaniach będą analizowane przykłady badań nad przeszłością w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania: jak konceputalizowana jest historia, źródło historyczne, jaki jest ich status epistemologiczny, jakiego rodzaju wiedzy (pytania badawcze, hipotezy, interpretacje) nam dostarczają. Będziemy przyglądać się wybranym materiałom źródłowym i zastanowimy się, na jakie problemy napotykamy podczas analizy i interpretacji różnych rodzajów źródeł oraz w jaki sposób możemy poszczególne rodzaje źródeł wykorzystać. Student powinien zyskać podstawową zdolność do samodzielnej praktycznej analizy i krytyki różnych form źródła XX-wiecznego.

Bazylow L., Historia Mongolii, Wrocław 1981.
Brzozowska Z., I. Petrov, Latopis nowogrodzki pierwszy starszej redakcji. Unikatowy zabytek piśmiennictwa staroruskiego i jego polski przekład., Łódź 2019.
Felczak W., Historia Węgier, Wrocław 1983.
Grekow B., Jakubowski A., Złota Orda i jej upadek, Warszawa 1953.
Historia literatury rosyjskiej, pod red M. Jakóbca, t. 1, Warszawa 1976.
Kałużyński S., Imperium mongolskie, Warszawa 1970.
Ochmański J., Dzieje Rosji do roku 1861., Warszawa-Poznań 1983.
Spotkanie dwóch światów. Stolica Apostolska a świat mongolski w połowie XIII w., pod red. J Strzelczyka, Poznań 1993.
Rogeri carmen miserabile super destructione regni Hungrariae per Tataros facta, ed. L. de Heinemann [w:] MGH, t. 29, Hannoverae 1892.
Sroka S., Historia Węgier do roku 1526 w zarysie, Bydgoszcz 2000.
Wprowadzenie do metodologii historii, red. E. Domańska, J. Pomorski, Warszawa 2022.
Vademecum historyka mediewisty, red. J. Nikodem, D. Sikorski, Warszawa 2012.
Żerlik R., „… Kazali mu klękać, przed martwym wodzem, który poległ w Sandomierzu”. W kwestii pochówku mongolskich wojowników oraz ich ofiar w czasie najazdu na Europę, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, r. LXXVI (2021), 3, s. 7-30. (DOI: 10.34616/SKHS.2021.3.7.30)
Библиотека литературы Древней Руси, т. 5 (ХIII век), под ред. Д. С. Лихачева, Л. А. Дмитриева, А. А. Алексеева, Н. В. Понырко,Санкст-Петербург 2005.
Н. К. Гудзий, История древней руссккой литературы, Москва 1966.

Banniard M., Wczesne średniowiecze na Zachodzie, Warszawa 1998.
Baszkiewicz J., Myśl polityczna wieków średnich, Poznań 1998.
Encyklopedia kultury bizantyńskiej, red. O. Jurewicz, Warszawa 2002.
Herrin J., Bizancjum. Niezwykłe dziedzictwo średniowiecznego imperium, Poznań 2009.
Historia sztuki polskiej, red. T. Dobrowolski, T. I., Średniowiecze, Kraków 1965.
Huizinga J., Jesień średniowiecza, Warszawa 1992.
Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, Gdańsk-Warszawa 2002.
Manteuffel T., Kultura Europy średniowiecznej, Warszawa 1974.
Palacz M, Filozofia polska wieków średnich, Warszawa 1980.
Samsonowicz H., Złota jesień polskiego średniowiecza
Skubiszewski P., Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Lublin 2001.
Wickham C., Średniowieczne Europa, Warszawa 2018.

Obowiązkowa literatura przedmiotu będzie podawana na bieżąco do konkretnych tematów.

Wybrane pozycje odnoszące się do zakresu tematycznego zajęć:
Bokszańska G., Ubiór w teatrze życia społecznego, Łódź 2004.
Brożek A., Listy emigrantów jako źródło w tradycji i współczesności polskich nauk społecznych, w: Dziedzictwo Witolda Kuli, red. M. Kula, Warszawa 1990.
Domańska E., Zwroty badawcze w historii i w innych naukach humanistycznych, w: Wprowadzenie do metodologii historii, red. nauk. E. Domańska, J. Pomorski, Warszawa 2022, s. 218-235.
Janiak-Jasińska A., „O jakim mężu myślę?” Oferta małżeńska kobiet i ich oczekiwania w świetle anonsów matrymonialnych z początku XX wieku, w: Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2004.
Jarząbek M., Nierówni wobec śmieci. Porządek społeczny XIX w. w cmentarzach i nagrobkach zapisany, w: Pytać mądrze. Studia z dziejów społecznych i kulturowych. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Chwalbie, red. A. Czocher, B. Klich-Kluczewska, Kraków 2020.
Kaźmierska K., Konstruowanie narracji o doświadczeniu wojennej biografii. Na przykładzie analizy narracji kresowych [w:] Biografia a tożsamość narodowa, red. M. Czyżewski, A. Piotrowski, A. Rakuszewska-Pawełek, Łódź 1996.
Kładoczny P., Prawo jako narzędzie represji w Polsce Ludowej (1944–1956), Warszawa 2004.
Kolasa-Nowak A., Strategie interdyscyplinarne w socjologii i historii, „Przegląd Socjologiczny” 2024, t. 73, nr 1, s. 27-51.
Konopka T., Kwasek P., Bochenek M., Okupacja Krakowa 1939–1945 w protokołach sekcyjnych Zakładu Medycyny Sądowej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2008, nr 2 (13).
Koprowicz A., Nauka patrzenia na siebie. Egofotografie chłopskich czytelników „Gazety Świątecznej” (1881-1905), „Stan Rzeczy” 2021, nr 2 (21).
Kwiatkowska E., Energia obrazu. Źródła i konteksty zwrotu ikonicznego, Kraków 2020.
Leoński J., Konkursy pamiętnikarskie w Polsce. Przegląd problematyki socjologicznej [w:] W kręgu ludzi morza. Księga pamiątkowa z okazji 70. rocznicy urodzin prof. zw. dr. hab. Ludwika Janiszewskiego, red. R. B. Woźniak, Szczecin 1997.
Łukasiewicz P., Porządek społeczny w potocznych wyobrażeniach i przekazach, Warszawa 1991.
Rodak P., Dziennik osobisty i historia [w:] Zapisywanie historii. Literaturoznawstwo i historiografia, red. W. Bolecki, J. Madejski, Warszawa 2010.
Rodak P., Niecodzienna codzienność czasu okupacji, „Znak” 2009, nr 652.
Rodak P., Wojna i zapis. O dziennikach wojennych [w:] Wojna, doświadczenie i zapis. Nowe źródła, problemy, metody badawcze, red. S. Buryła, P. Rodak, Kraków 2006, s. 37-54.
Szulakiewicz W., Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych, „Przegląd Badań Edukacyjnych” 2013, nr 16.
Wojtkowiak Z., Nauki pomocnicze historii najnowszej. Źródłoznawstwo. Źródła narracyjne, cz. 1 Pamiętnik, tekst literacki, Poznań 2001, s. 51-55
Wolert W., Szkice z dziejów prasy światowej, Kraków 2005.
Wójcik W., Gadzinówka „Goniec Krakowski” 1939 – 1945, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1980, nr 3.

Zagadnienia szczegółowe:

1. Informacje wstępne: Mongołowie, powstanie Imperium i ekspansja na obszarze Europy wschodniej
2. Bitwa nad rzeką Kałką w relacji Latopisu Nowogrodzkiego I
3. Latopisarskie relacje na temat najazdu tatarskiego na Ruś w roku 1237
4. Lata 1239-1240 w Latopisie Twerskim
5. U granic Polski i Węgier – relacja Kroniki Halicko-Wołyńskiej
6. Najazd tatarski w Kronice Wielkopolskiej
7. Inwazja na Węgry w „Pieśni żałosnej” mistrza Rogera

Nakład pracy studenta:

ECTS -3: nakład pracy 80 godz.
Udział w zajęciach – 30 godz.
Przygotowanie do zajęć, lektura zadanych tekstów – 10 godz.
Kwerendy biblioteczne – 10 godz.
Przygotowanie zleconych opracowań: 20 godz.
Przygotowanie do zaliczenia – 10 godz.
Razem: 80 godzin

ECTS -2: nakład pracy 60 godz.
Udział w zajęciach – 30 godz.
Przyswojenie wiedzy z zajęć i przygotowanie do aktywnego uczestnictwa – 15 godz.
Przygotowanie do zaliczenia – 15 godz.

ECTS -2: nakład pracy 60 godz.
Udział w zajęciach – 30 godz.; Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w zajęciach– 20 godz.; Przygotowanie prezentacji – 10 godz.