Wykład fakultatywny:Dawne militaria w kontekście artystycznym i kolecjonerskim HIS-SM>wykfal23L
Zakres rozważań, w który wpisuje się pojęcie dawnych militariów, jest bardzo szeroki. Broń bowiem, poza swoją podstawową funkcją bojową, jest także nośnikiem znaczeń – zarówno uniwersalnych, jak i zmiennych w kontekście czasu i miejsca występowania. Militariom o funkcjach ceremonialnych, paradnych i propagandowych nadawano zatem odpowiadającą tym celom artystyczną oprawę, przez co stawały się one często wybitnymi dziełami rzemiosła artystycznego. Towarzysząca człowiekowi od zarania broń była wszechobecna we wszystkich kulturach świata, a zatem występuje ona w niezliczonych źródłach pisanych i ikonograficznych. W tym kontekście jej znajomość staje się pomocnym narzędziem do badań źródłoznawczych. Wobec tego, już na początku XIX wieku podejmowano próby usystematyzowania tego rodzaju zabytków, co swój początek miało w kolekcjonerstwie monarchów, arystokracji, mieszczaństwa, a także w muzeach formowanych z dawnych arsenałów miejskich. Zagadnienie to, niezwykle doniosłe dla badań historycznych, a także kultury materialnej, domaga się rekapitulacji i szczegółowego omówienia. W środowiskach akademickich trudny temat szeroko pojmowanego bronioznawstwa, poza chlubnymi wyjątkami, w zasadzie nie jest podejmowany. Cykl wykładów tę lukę ma wypełnić. Realizowany będzie w oparciu o następujące tematy:
- Przedmiot i pojęcie dawnych militariów;
- Rodzaje, typologia i terminologia używana w bronioznawstwie;
- Historia badań bronioznawczych oraz dorobek piśmienniczy dziedziny;
- Metodyka badań zabytków militarnych;
- Dzieje kolekcjonerstwa dawnego uzbrojenia w Europie i na ziemiach polskich;
- Najważniejsze współczesne muzea i kolekcje broni;
- Broń jako źródło historyczne;
- Broń jako dzieło sztuki;
- Broń w źródłach pisanych;
- Znaczenie militariów w kulturach i cywilizacjach;
- Praktyki konserwatorskie i formy ochrony zabytków militarnych.
Część wykładów będzie odbywała się zamiejscowo w wybranych muzeach krakowskich posiadających kolekcje dawnego uzbrojenia (Arsenał, Pałac i Klasztorek Muzeum Książąt Czartoryskich oraz Wawel – Skarbiec, Zbrojownia).
Tryb zajęć
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Uczestnicy wykładów nabędą podstawową wiedzę z dziedziny bronioznawstwa, która umożliwi im dalsze, samodzielne poszerzanie wiedzy w tym zakresie. Kompetencje te są niezwykle pomocne w badaniach historycznych i historyczno-artystycznych. Pozwalają bowiem na podjęcie prób ustalenia datowania, atrybucji, pochodzenia oraz proweniencji zabytków. Znajomość dawnych militariów jest także przydatna podczas badania wszelkiego rodzaju źródeł.
Kryteria oceniania
Kryteriami warunkującymi uzyskanie pozytywnej oceny są:
- Uczestnictwo w wykładach – dopuszczalne są dwie nieobecności.
- Prezentacja.
Literatura
Bocheński Zbigniew, Krakowski cech mieczników, Kraków 1937.
Bocheński Zbigniew, Uzbrojenie w krakowskich dziełach Wita Stwosza, „Rocznik Krakowski”, 26 (1935), s. 139-157.
Bocheński Zbigniew, Ze studiów nad polską zbroją husarską, „Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie”, 6 (1960), s. 12-50.
Boeheim Wendelin, Meister der Waffenschmiedekunst vom XIV. bis ins XVIII Jahrhundert, Berlin 1897.
Chramiec Mateusz, Szable w kontekście badań nad bronią dawną – przyczynek do dziejów bronioznawstwa polskiego, „Opuscula Musealia”, 26 (2019), s. 59-81.
Die Karlsruher Türkenbeute. Die »Türckische Kammer« des Markgrafen Ludwig Wilhelm von Baden-Baden. Die »Türckischen Curiositaeten« der Markgrafen von Baden-Durlach, red. Petrasch Ernst, München 1991.
Durik Jan, Mudra Miroslav, Šáda Miroslav, Alte Handfeuerwaffen, Prag 1977.
Dziewanowski Władysław, Zarys dziejów uzbrojenia w Polsce, Warszawa 1935.
Dziewulski Michał, Wystawa „Broń i Barwa”. Przewodnik. Opowieści o historii, kulturze, rzemiośle i tradycji, Kraków 2023.
Jagodziński Sabine, W namiotach wezyrskich. Komemoracja wojen tureckich w kulturze szlacheckiej, Warszawa 2020.
Jarnuszkiewicz Czesław, Szabla wschodnia i jej typy narodowe, Londyn 1973.
Głosek Marian, Miecze środkowoeuropejskie z X–XV w., Warszawa 1984.
Gradowski Michał, Żygulski Zdzisław, Słownik uzbrojenia historycznego, Warszawa 2016.
Kalmár János, Régi magyar fegyverek, Budapest 1971.
Kłudkiewicz Kamila, Zbrojownie w XIX wieku na ziemiach polskich. Pamięć rodowa i pamięć narodowa [w:] Studia o muzealnej pamięci na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej do roku 1918, red. Rosset Tomasz de, Tołysz Aldona, Wawrzak Małgorzata, Toruń 2020, s. 123-156.
Kruczek Jan, Kusze i ich twórcy, Pszczyna 2013.
Kruczek Jan, Rusznikarstwo szkoły cieszyńskiej, Pszczyna 2001.
Kusion Tomasz, Katalog Zbrojowni Muzeum Książąt Czartoryskich, Kraków 2019.
Kuster Thomas, 'Dises heroische theatrum'. The Heldenrüstkammer at Ambras Castle [w:] Ferdinand II: 450 Years Sovereign of Tyrol. Jubilee Exhibition, red. Haag Sabine, Sandbichler Veronika, Innsbruck 2017, s. 83-87.
Kwaśniewicz Włodzimierz, Encyklopedia dawnej broni i uzbrojenia ochronnego, Warszawa 2022.
Kwaśniewicz Włodzimierz, Szabla polska do XV do końca XVIII wieku. Szkice o konstrukcji, typologii i symbolice, Zielona Góra 1988.
Malgouyres Philippe, Armes européennes. Histoire d’une collection au musée du Louvre, Paris 2014.
Nadolski Andrzej, Historia uzbrojenia w badaniach nad kulturą materialną Polski średniowiecznej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 19 (1971), s. 627-643.
Nadolski Andrzej, Polska broń. Broń biała, Wrocław 1984.
Nadolski Andrzej, Uwagi o problematyce i metodach badań nad historią uzbrojenia, „Muzealnictwo wojskowe”, 1 (1959), s. 43-48.
Nawrocki Rafał Stanisław, Eques Polonus. Rycerski pomnik nagrobny w sztuce polskiej XVI wieku jako wyraz stanowego prestiżu szlachty, Lublin 2021.
Norman Artur Vesey Bethune, Catherine Barne, The Rapier and Small-Sword, 1460-1820, London 1980.
Pollard’s History of Firearms, red. Blair Claude, London 1983.
Pyhrr Stuart, European Armor from the Imperial Ottoman Arsenal, „Metropoliotan Museum Journal”, 24 (1989), s. 85-116.
Pyhrr Stuart, European Helmets, 1450–1650. Treasures from the Reserve Collection, New York 2001.
Pyhrr Stuart, Godoy José, Heroic Armor of the Italian Reaissance. Filippo Negroli and His Contemporaries, New York 1998.
Pyhrr Stuart, La Rocca Donald, Breiding Dirk, The Armored Horse in Europe 1480–1620, New York 2006.
Sito Jakub, Lasek Piotr, Rolka sztokholmska a kwestia polskiego protomunduru wojskowego. O roli ikonografii w badaniach nad uzbrojeniem i barwą wojsk polskich epoki wczesnonowożytnej, „Kronika Zamkowa. Roczniki”, 9 (2022), s. 57-80.
Skarby orientu w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu, red. Ziętkiewicz-Kotz Joanna, Kraków 2020.
Sous l’Egide de Mars. Armures des princes D’Europe, red. Neuville Aurore de, Paris 2010.
Stone George Cameron, A Glossary of the Construction, Decoration and Use of Arms and Armor in All Countries and in All Times, New York 1961.
Thomas Bruno, Gamber Ortwin, L’arte milanese dell’armatura, Milano 1958.
W boju i na paradzie. Husaria Rzeczyspospolitej w XVI–XVII w., red, Hundert Zbigniew, Mleczek Tomasz, Warszawa 2020.
Wyszyńska Anna, Liber geneseos illustriis familiae Schidloviciae Stanisława Samostrzelnika. Przyczynek do badań kostiumologicznych nad uzbrojeniem ochronnym [w:] Textus et pictura. Średniowieczny kodeks rękopiśmienny jako nośnik treści, znaczeń i wartości artystycznych, red. Jakubek-Raczkowska Monika, Czyżak Marta, Toruń 2019, s. 217-252.
Zachuta Leszek, Broń z warsztatu Ignacego Höfelmajera (1825–1889) w zbiorach muzealnych i prywatnych, Kraków 2022.
Zdańkowska Marta, Rolka Sztokholmska. Skarb Zamku Królewskiego w Warszawie, Warszawa 2019.
Żygulski Zdzisław, Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu, Warszawa 1975.
Żygulski Zdzisław, Stara broń w polskich zbiorach, Warszawa 1982.
Żygulski Zdzisław, Światła Stambułu, Warszawa 1999.
Аствацатурян Эмма, Оружие народов Кавказа, Санкт-Петербург 2004.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: