historia doktryn artystycznych od starożytności do końca siedemnastego wieku HS-SM>hidoar-1-01x

Starożytność:
Estetyka i funkcje sztuki w starożytnej Grecji i Rzymie.
Średniowiecze:
Bizantyjska i romańska koncepcja sztuki.
Gotyk:
Charakterystyka, rozwój i doktryny gotyckiej sztuki.
Renesans Włoski:
Humanizm i rewolucja artystyczna.
Renesans poza Włochami:
Przeniesienie idei renesansu do innych regionów Europy.
Manieryzm:
Definicje, charakterystyki i przykłady sztuki manierystycznej.
Sztuka Baroku:
Podział na 8 spotkań, analiza różnych aspektów i odmian baroku w różnych rejonach Europy (Włochy, Hiszpania, Niderlandy, Francja itp.).

W cyklu 2023/2024-Z:

Wprowadzenie do przedmiotu. Zakres pojęcia „doktryny artystyczne”, relacja między filozofią a sztuką, źródła pisane i wizualne.
Sztuka grecka – początki refleksji. Pitagorejczycy i pojęcie harmonii; początki teorii proporcji.
Platon o sztuce. Mimesis i idea piękna; krytyka poezji i sztuk naśladowczych.
Arystoteles i poetyka. Mimesis jako poznanie, pojęcie katharsis, pierwsze systematyczne ujęcie sztuki.
Estetyka hellenistyczna i rzymska. Plotyn i teoria emanacji; Horacy, „ut pictura poesis”.
Chrześcijańskie początki – sztuka wczesnochrześcijańska. Tertulian, Ojcowie Kościoła; sztuka jako medium wiary.
Św. Augustyn i piękno duchowe. Między neoplatonizmem a teologią; sztuka jako droga do Boga.
Średniowieczne doktryny sztuki. Sztuka jako ars; symbol, alegoria, funkcja dydaktyczna i liturgiczna.
Św. Tomasz z Akwinu. Definicja piękna (integritas, proportio, claritas); scholastyczna systematyzacja estetyki.
Gotyk i estetyka światła. Teoria światła jako objawienia; katedra gotycka jako summa doktryny artystycznej.
Renesans – powrót do antyku. Humanizm, sztuka jako naśladowanie natury; Leon Battista Alberti i proporcje.
Artysta renesansowy jako geniusz. Vasari i biografie artystów; przemiana roli artysty od rzemieślnika do indywidualności twórczej.
Teoria manieryzmu. Kryzys renesansowego ideału; nowa ekspresja i subiektywność.
Barok i jego doktryny. Retoryka, dramatyzm, teatr i muzyka jako ekspresja duchowa i polityczna; wpływ kontrreformacji.
Podsumowanie i synteza. Ewolucja doktryn artystycznych od antyku do XVII wieku; ciągłość i zerwania; przygotowanie gruntu pod estetykę nowożytną.

W cyklu 2024/2025-Z:

W cyklu 2025/2026-Z:

Tryb zajęć

Stacjonarne

Koordynatorzy przedmiotu

Jarosław Janowski

Efekty kształcenia

Wiedza (W):
W1: Student zna główne doktryny artystyczne od starożytności do XVII wieku i rozumie ich historyczny, filozoficzny oraz społeczny kontekst.
W2: Student rozpoznaje podstawowe kategorie estetyczne poszczególnych epok (mimesis, harmonia, piękno duchowe, integritas–proportio–claritas, geniusz artysty, retoryczność baroku).
W3: Student ma świadomość przemian roli artysty i funkcji sztuki w kulturze europejskiej od antyku po barok.
Umiejętności (U):
U1: Student potrafi analizować dzieła sztuki w odniesieniu do właściwych im doktryn artystycznych i estetycznych.
U2: Student umie interpretować teksty źródłowe (Platon, Arystoteles, Augustyn, Tomasz z Akwinu, Alberti, Vasari) i wskazywać ich znaczenie dla praktyki artystycznej.
U3: Student potrafi porównywać różne koncepcje sztuki, wskazując ich ciągłość i zerwania na przestrzeni epok.
U4: Student potrafi przygotować krótką wypowiedź ustną lub pisemną dotyczącą wybranej doktryny artystycznej, opartą na literaturze przedmiotu i analizie dzieł.
Kompetencje społeczne (K):
K1: Student jest świadomy wartości dziedzictwa artystycznego i jego roli w kształtowaniu kultury europejskiej.
K2: Student jest gotów do uczestnictwa w dyskusjach nad różnymi doktrynami sztuki, respektując odmienność poglądów i epokowych uwarunkowań.
K3: Student rozumie znaczenie refleksji estetycznej i filozoficznej dla współczesnej interpretacji sztuki oraz dla własnej aktywności kulturalnej.

Kryteria oceniania

Metody i kryteria oceniania
Zajęcia prowadzone są w formie wykładów problemowych, wspieranych prezentacją przykładów dzieł sztuki oraz analizą fragmentów źródeł estetycznych i artystycznych. Nacisk położony jest na ukazanie powiązań między doktrynami a kontekstem historycznym i filozoficznym.
Egzamin końcowy ma formę pisemną lub ustną i obejmuje całość materiału omawianego na zajęciach oraz wskazaną literaturę.
Kryteria oceniania:
znajomość i rozumienie podstawowych doktryn artystycznych od antyku do XVII w.,
umiejętność powiązania teorii z praktyką artystyczną i kontekstem epoki,
poprawność i precyzja w używaniu terminów estetycznych,
umiejętność syntetyzowania treści oraz wskazywania podobieństw i różnic między epokami.
Ocena końcowa opiera się w całości na wyniku egzaminu, przy czym aktywność na wykładach może podnieść ocenę w przypadku wyników granicznych

Literatura

Literatura podstawowa:

- Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce od starożytności do 1500 r., wybrał i opracował J. Białostocki, Warszawa 1978 (Historia doktryn artystycznych. Wybór tekstów, Część 1, Tom I); również nowe wydanie: Gdańsk 2003 (wyd. słowo/ obraz terytoria);

- Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600, wybrał i opracował J. Białostocki, Warszawa 1985 (Historia doktryn artystycznych. Wybór tekstów, Część 2, Tom II);

- Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700. Wybór i opracowanie J. Białostocki. Redakcja naukowa i uzupełnienia M. Poprzęcka i A. Ziemba, Warszawa 1994 (Historia doktryn artystycznych. Wybór tekstów, Część 3, Tom III);

- ewentualnie: Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870. Wybór, przedmowa i komentarze E. Grabska i M. Poprzęcka, wyd. drugie-uzupełnione, Warszawa 1989 (Historia doktryn artystycznych. Wybór tekstów, Tom IV);

- W. Tatarkiewicz, Historia estetyki, tom I - III, Wrocław-Kraków 1960-67 (również wydanie późniejsze: Warszawa 1985 (wyd. Arkady);

- W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć. Sztuka-piękno-forma-twórczość-odtwórczość-przeżycie artystyczne, Warszawa 1975 (również wydanie późniejsze: Warszawa 2005 (PWN); dotyczy głównie dziejów oraz przemian myśli estetycznej);

Literatura uzupełniająca:

- J. Białostocki, Sztuka i myśl humanistyczna (Studia z dziejów sztuki i myśli o sztuce), Warszawa 1966 (szczególnie nowożytna teoria sztuki);

- Myśl o sztuce i sztuka XVII-XVIII wieku, pod red. J. Białostockiego, Warszawa 1970 (zwł. prace dotyczące postrzegania sztuki nowożytnej przez teoretyków, jak również samych twórców);

- Wstęp do historii sztuki, pod red. P. Skubiszewskiego, PWN, Warszawa 1973 (rozdziały autorstwa J. Białostockiego i P. Skubiszewskiego);

- Z. Waźbiński, Vasari i nowożytna historiografia sztuki, Wrocław 1975;

- J. Białostocki, Pięć wieków myśli o sztuce, PWN, Warszawa 1976 (część pierwsza, dot. teorii nowożytnej sztuki oraz artystów-teoretyków i myślicieli, ponadto - ich twórczości wobec teorii (L. da Vinci, A. Dürera, G. L. Berniniego)

W cyklu 2024/2025-Z:

Literatura podstawowa:

- Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600, wybrał i opracował J. Białostocki, Warszawa 1985 (Historia doktryn artystycznych. Wybór tekstów, Część 2, Tom II);

- W. Tatarkiewicz, Historia estetyki, tom I - III, Wrocław-Kraków 1960-67 (również wydanie późniejsze: Warszawa 1985 (wyd. Arkady);

Literatura uzupełniająca:

- J. Białostocki, Sztuka i myśl humanistyczna (Studia z dziejów sztuki i myśli o sztuce), Warszawa 1966 (szczególnie nowożytna teoria sztuki);

- Myśl o sztuce i sztuka XVII-XVIII wieku, pod red. J. Białostockiego, Warszawa 1970 (zwł. prace dotyczące postrzegania sztuki nowożytnej przez teoretyków, jak również samych twórców);

- Wstęp do historii sztuki, pod red. P. Skubiszewskiego, PWN, Warszawa 1973 (rozdziały autorstwa J. Białostockiego i P. Skubiszewskiego);

- Z. Waźbiński, Vasari i nowożytna historiografia sztuki, Wrocław 1975;

W cyklu 2025/2026-Z:

Literatura podstawowa:

- Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600, wybrał i opracował J. Białostocki, Warszawa 1985 (Historia doktryn artystycznych. Wybór tekstów, Część 2, Tom II);

- W. Tatarkiewicz, Historia estetyki, tom I - III, Wrocław-Kraków 1960-67 (również wydanie późniejsze: Warszawa 1985 (wyd. Arkady);

Literatura uzupełniająca:

- J. Białostocki, Sztuka i myśl humanistyczna (Studia z dziejów sztuki i myśli o sztuce), Warszawa 1966 (szczególnie nowożytna teoria sztuki);

- Myśl o sztuce i sztuka XVII-XVIII wieku, pod red. J. Białostockiego, Warszawa 1970 (zwł. prace dotyczące postrzegania sztuki nowożytnej przez teoretyków, jak również samych twórców);

- Wstęp do historii sztuki, pod red. P. Skubiszewskiego, PWN, Warszawa 1973 (rozdziały autorstwa J. Białostockiego i P. Skubiszewskiego);

- Z. Waźbiński, Vasari i nowożytna historiografia sztuki, Wrocław 1975;

Uwagi

W cyklu 2025/2026-Z:

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu HS-SM>hidoar-1-01x w USOSweb