historia estetyki HS-SM>hisest-k
Blok I – Wprowadzenie i ramy
Estetyka jako dyscyplina, Tatarkiewicz jako przewodnik
– Przedmiot i metody estetyki.
– Dlaczego akurat te sześć pojęć?
– Estetyka między filozofią a teorią sztuki.
Lektura: Tatarkiewicz, wstęp.
Blok II – Dzieło sztuki
Dzieło sztuki jako wytwór, obiekt, symbol
– Od mimesis (Platon, Arystoteles) po współczesne koncepcje ontologiczne (Ingarden).
– Materialność i niematerialność dzieła.
Granice pojęcia dzieła
– Sztuka – anty-sztuka (Duchamp, Cage).
– Instalacja, performans, dzieło otwarte.
– Czy „wszystko może być sztuką”?
Blok III – Piękno
Piękno klasyczne
– Harmonia, proporcja, ideał (od Pitagorasa do renesansu).
– Estetyka średniowieczna (piękno jako blask prawdy).
Piękno pod prąd
– Brzydota, groteska, wzniosłość (Burke, Kant).
– Nowoczesne i postmodernistyczne redefinicje piękna (Lyotard, Eco).
Blok IV – Forma
Forma jako struktura i zasada porządku
– Arystotelesowska „morphé” i jej losy.
– Klasycyzm i formalizm.
Forma w sztuce nowoczesnej
– Autonomia formy (Kandinsky, Malewicz).
– Kryzys formy: dekonstrukcja, kolaż, ready-made.
Blok V – Twórczość
Twórczość jako geniusz i natchnienie
– Oświecenie i romantyzm: artysta jako jednostka wyjątkowa.
– Inspiracja boska vs psychologia twórczości.
Twórczość jako praca i proces
– Artysta-rzemieślnik, warsztat, praktyka.
– Współczesne koncepcje kreatywności (procesualność, kolektywność, AI).
Blok VI – Odtwórczość
Odtwórczość – interpretacja, wykonanie, kopiowanie
– Relacja między dziełem a odbiorcą.
– Teatr, muzyka, sztuka interpretacji.
Odtwórczość w epoce technicznej reprodukcji
– Fotografia, film, media cyfrowe.
– Benjamin: aura i jej utrata.
Blok VII – Przeżycie estetyczne
Przeżycie estetyczne jako kontemplacja i katharsis
– Antyk i klasycyzm.
– Kantowska „bezinteresowna przyjemność”.
Nowoczesne koncepcje przeżycia
– Estetyka recepcji, hermeneutyka (Jauss, Gadamer).
– Przeżycie jako doświadczenie graniczne (Adorno, Lyotard).
Blok VIII – Synteza i współczesność
Wartość artystyczna a wartość estetyczna
– Czy istnieją obiektywne kryteria wartości?
– Kicz, kamp, popkultura, mem jako wyzwanie dla estetyki.
Estetyka dziś i jutro
– Estetyka w świecie cyfrowym, VR, sztucznej inteligencji.
– Powrót do pytań Tatarkiewicza – czy pojęcia nadal działają?
Tryb zajęć
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza (W):
W1: Student zna i rozumie podstawowe pojęcia estetyki (dzieło sztuki, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycie estetyczne) oraz ich historyczne konteksty.
W2: Student ma uporządkowaną wiedzę o głównych nurtach i koncepcjach estetycznych – od starożytności po współczesność.
W3: Student rozumie zależności między teorią estetyczną a praktyką artystyczną oraz rolę kategorii estetycznych w interpretacji dzieł sztuki.
Umiejętności (U):
U1: Student potrafi analizować i interpretować dzieła sztuki w świetle różnych tradycji estetycznych.
U2: Student umie porównywać różne koncepcje estetyczne oraz wskazywać ich aktualność we współczesnej kulturze.
U3: Student potrafi przygotować krótką wypowiedź ustną lub pisemną dotyczącą wybranego problemu estetycznego, opartą na literaturze przedmiotu i analizie dzieł.
Kompetencje społeczne (K):
K1: Student dostrzega wartość dziedzictwa estetycznego i artystycznego oraz jego znaczenie dla współczesnej kultury.
K2: Student jest gotów do krytycznej, ale otwartej dyskusji na temat różnych postaw estetycznych i artystycznych.
K3: Student rozwija świadomość roli odbiorcy w kształtowaniu sensu dzieła sztuki i odpowiedzialności za własne uczestnictwo w kulturze.
Kryteria oceniania
Mini-wykłady wprowadzające – krótkie prezentacje prowadzącego porządkujące główne pojęcia i kierunki estetyczne.
Analiza tekstów źródłowych i klasycznych dzieł estetycznych –
Dyskusje konwersatoryjne – aktywne omawianie problemów i porównywanie stanowisk.
Analiza dzieł sztuki – interpretacja obrazów, muzyki, filmu czy performansu w świetle omawianych koncepcji.
Metoda problemowa – rozwiązywanie pytań i dylematów estetycznych (np. „Czy wszystko może być sztuką?”
Prezentacje studenckie – krótkie referaty lub eseje omawiane na forum grupy.
Oceniana jest aktywność studentów w dyskusji. Przygotowanie do zajęć.
Literatura
Gołaszewska M., Zarys estetyki, Kraków 1973;
Gołaszewska M., Estetyka i antyestetyka, Warszawa 1989;
Gołaszewska M., Estetyka współczesności, Kraków 2001;
Ingarden R., Studia z estetyki, T. I-III, Warszawa 1966;
Tatarkiewicz Wł., Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1988;
Tatarkiewicz Wł., Historia estetyki, Warszawa 1985 (T. I), 1988 (T. II), 1991 (T. III).
Literatura uzupełniająca:
Chmielowski F., Hermeneutyczny wymiar podstawowych pytań estetyki, w: Estetyki filozoficzne XX wieku, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2000;
Dewey J., Sztuka jako doświadczenie, Wrocław 1975;
Eco U., Sztuka, Kraków 2000;
Morawski S., Główne nurty estetyki XX wieku, Wrocław 1992;
|
W cyklu 2025/2026-Z:
Gołaszewska M., Zarys estetyki, Kraków 1973; |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: