Prawo kanoniczne i wyznaniowe ITKM-SJ-PrKaWy
Wykłady przepisów prawnych w odniesieniu do prowadzenia kancelarii parafialnej i znajdujących się w niej ksiąg parafialnych mają na celu uświadomienie duszpasterzom roli i znaczenia ich pracy administracyjno-duszpasterskiej oraz przypomnienie najważniejszych zasad jej realizacji. Duszpasterz, zwłaszcza proboszcz powinien kancelarię parafialną i wszystkie czynności tam prowadzone traktować jako ważny i konieczny odcinek duszpasterskiego oddziaływania i jednocześnie realizowania norm prawa kanonicznego i wyznaniowego. Samo przyjęcie zgłoszenia chrztu, pogrzebu, czy tylko realizacja prośby dotyczącej wydania zaświadczenia nie musi być wyłącznie formalną realizacją biurowo-administracyjną, lecz może stać się okolicznością zbawczego dialogu. W analizowaniu kwestii związanych z prowadzeniem kancelarii parafialnej ustawodawca kodeksowy przypomina proboszczom, że jest to ważna dziedzina ich pracy duszpasterskiej, która ma znaczenie dla teraźniejszości i dla przyszłości, ponieważ księgi parafialne stają się niezmiernie cennymi dokumentami historycznymi dla przyszłych pokoleń. Praca w kancelarii parafialnej jest ważna i trudna. Ważna, bo możemy oddziaływać na ludzi, których nie widzimy w kościele. Do kancelarii przychodzą nie tylko praktykujący katolicy, ale także tzw. „katolicy z metryki”. Jest to zatem jedyna okazja do duszpasterskiego oddziaływania. Trudna, bo przybywający do kancelarii najczęściej mają nastawienie „roszczeniowe”, liczą na to, a nawet domagają się, że wszystkie ich oczekiwania zostaną spełnione, a wymagania wobec nich będą jak najmniejsze. Nie zawsze jest to jednak możliwe. Gdy są jakieś trudności, należy wtedy wy jaśnić obowiązujące prawo w tej materii, wskazać ewentualną drogę dyspensy. Gdy pracę kancelaryjną będziemy pojmować jako pracę duszpasterską, gdy ją sprawować będziemy po Bożemu z sercem i taktem – to nam samym da dużo zasług, zadowolenia wewnętrznego i będzie zjednywała serca naszych interesantów, usuwała z nich uprzedzenia i urazy.
W administracji parafią ważna jest znajomość nie tylko prawa kanonicznego ale również wyznaniowego. W ramach niniejszego przedmiotu podejmowana jest zatem trudna problematyka kształtowania wzajemnych relacji między dwiema społecznościami odmiennego typu: Kościołem i państwem, do których to przynależą te same osoby. Doświadczenia historyczne pokazują jak trudno jest ukształtować wzajemne relacje i wprowadzić pokojowe rozstrzyganie zaistniałych wątpliwości. Temu celu od wieków służą m.in. dwustronne umowy jakie zawiera Stolica Apostolska z poszczególnymi państwami. Stąd też potrzeba przedstawienia doktryny konkordatów, prezentacji podstawowych pojęć i zasad prawnych. Dlatego też przedmiotem wykładów jest podstawowa wiedza na temat prawa wyznaniowego. Definicja, miejsce w polskim systemie prawnym, źródła. Wolność sumienia i wyznania jako kategoria konstytucyjna. Typy, gwarancje, ochrona, ograniczenia. Związek wyznaniowy, związek religijny, kościół: analiza pojęciowa w oparciu o przepisy ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z 17 maja 1989 r. Zadania i cele związku wyznaniowego. Sposoby nabywania osobowości prawnej przez związki religijne. Problematyka majątku kościelnego. Katolickie i niekatolickie związki wyznaniowe. Problem sekt. Modele relacji państwo – kościół. Państwo i kościół w modelu powiązania: cezaropapizm, teokracja, zwierzchnictwo wyznaniowe, zwierzchnictwo rozdziałowe państwa. Współczesne typy państwa wyznaniowego. Kościół i państwo w modelu separacji i jej typy: czysta, negatywna, skoordynowana. Specyficzne formy powiązania na przykładzie Polski, Hiszpanii i Włoch. Elementy prawa konkordatowego. Konkordat jako umowa międzynarodowa. Specyfika Stolicy Apostolskiej jako strony konkordatu. Konkordat w świetle wiedeńskiej konwencji traktatowej z 1969 r. Polityka wyznaniowa we współczesnej Polsce. Ustawy „wyznaniowe” z 1989 r. Konkordat z 1993 i jego analiza. Zasady konstytucyjne. Kościół wobec UE.
Efekty kształcenia
Student posiada pogłębioną wiedzę o przepisach kościelnych i wyznaniowych mających zastosowanie w posłudze duszpastersko-administracyjnej. Student zna procedurę związaną z prowadzeniem ksiąg metrykalnych oraz dodatkowych ksiąg kancelaryjnych. Zna również procedurę związaną z dokonywaniem odpisu z ksiąg parafialnych jak również z dokonywaniem zmian w księgach parafialnych. Student potrafi zinterpretować przepisy dotyczące ochrony danych osobowych. Student wyjaśnia procedurę związaną z formalnym aktem wystąpienia z Kościoła Katolickiego. Student potrafi przeprowadzić procedurę związaną z przygotowaniem dokumentacji potrzebnej do zawarcia sakramentalnego małżeństwa. Student potrafi sporządzić dokumentację związaną z przyjęciem sakramentów. Student potrafi przygotować protokół kanonicznego badania narzeczonych. Student potrafi przeprowadzić procedurę związaną z formalnym aktem wystąpienia z Kościoła Katolickiego. Student ma pogłębioną i uporządkowaną wiedzę na temat relacji Kościoła do państwa i świeckich systemów prawnych. Zna w zakresie pogłębionym prawo publiczne Kościoła, zasady wolności religijnej w wymiarze wspólnotowym, działalność Stolicy Apostolskiej w stosunkach międzynarodowych. Student docenia znaczenie prawa kanonicznego w funkcjonowaniu społeczności Kościoła, jego rolę w zachowaniu porządku tej społeczności w wymiarze doczesnym, a szczególnie, jego ukierunkowanie na zbawienie człowieka.
Kryteria oceniania
Uczęszczanie na wykłady, aktywność na zajęciach i posiadanie wiedzy objętej tematyką zajęć. Egzamin ustny z umiejętności prawidłowego rozumienia i interpretacji przepisów kościelnych i wyznaniowych.
Stosuje się następujące kryteria oceniania studenta:
- bardzo dobry (bdb; 5,0): a) bardzo dobra znajomość doktryny i kanonów Kościoła katolickiego oraz przepisów wyznaniowych b) dobre formułowanie poglądów i ich racjonalne uzasadnianie;
- dobry (db; 4,0): a) dobra znajomość doktryny i kanonów Kościoła katolickiego oraz przepisów wyznaniowych b) dobre formułowanie poglądów i ich racjonalne uzasadnianie;
- dostateczny (dst; 3,0): a) dostateczna znajomość doktryny i kanonów Kościoła katolickiego oraz przepisów wyznaniowych b) poprawne formułowanie poglądów i ich racjonalne uzasadnianie.
- niedostateczny (ndst; 2,0): a) niedostateczna znajomość doktryny i kanonów Kościoła katolickiego oraz przepisów wyznaniowych b) niepoprawne formułowanie poglądów i brak ich racjonalnego uzasadniania.
Literatura
1.. Kodeks Prawa Kanonicznego, 25.01.1983, Poznań 1984.
2. Kodeks Prawa Kanonicznego. Komentarz, red. P. Majer, Kraków 2011.
3. A. Mezglewski, H. Misztal., P. Stanisz, Prawo wyznaniowe, Warszawa 2011
4. W. Góralski, Wstęp do prawa wyznaniowego, Płock 2003
5. J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa 2008
6. M. Pietrzak, Prawo wyznaniowe, Warszawa 2010.
7. W. Wenz, Kancelaria parafialna jako przestrzeń kościelnego posługiwania, Wrocław 2008
8. K. Burczak, W. Uruszczak, W. Góralski, J. Krukowski, Konkordaty polskie. Historia i teraźniejszość, Lublin 2019 r.
9. J. Dębiński, O Konkordacie polskim z 1925 r., Saeculum Christianum 14 (2007) nr 1, s. 169-189.
10. W. Góralski, Postanowienia Konkordatu polskiego z 1925 roku i problem ich recepcji i realizacji, Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich, Nr 31 (2018), s. 21-40.
11. J. Kowalczyk, Konkordat z 1925 r. i jego losy, w: Tenże, Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską 1993/1998, Płock 2013.
12. J. Krukowski, Konkordaty z państwami Europy Środkowej i Wschodniej zawarte na przełomie XX i XXI wieku, Teka Kom. Praw. – OL PAN, 2010, s. 95–112.
13. J. Krukowski, Kościelne prawo publiczne. Prawo konkordatowe, Lublin 2013
14. J. Krukowski, Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000.
15. T. Pawluk, Problem wygaśnięcia Konkordatu polskiego z 1925 r., Prawo kanoniczne, 29 (1986) nr 1-2, s. 133-148.
16. J. Wroceński, H. Pietrzak (red.) Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, Warszawa 2008.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: