wprowadzenie do historii sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyńskiej ODK-SL>wprHS1(02)
Wykład obejmuje problematykę tworzenia się nowego języka sztuki chrześcijańskiej w świecie późnego antyku oraz jej przemiany na obszarze cesarstwa Bizantyńskiego stanowiącego naturalną kontynuację Imperium Romanum. Obok przemian stylowych zachodzących w architekturze i malarstwie wschodniochrześcijańskich środowisk artystycznych (Grecja, Syria, Egipt, Armenia, Gruzja) oraz ich wzajemnych oddziaływań formalnych omawiana jest specyfika wypracowanych w sztuce Kościoła Wschodniego rozwiązań ikonograficznych, a także sakralizacji wyobrażeń ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu ikonoklastycznego (730-843) i jego znaczenia dla procesu kształtowania się tzw. Teologii ikony. Słuchacze zapoznają się ponadto ze zjawiskami tzw. renesansów bizantyńskich (macedońskiego: 843-1025 i paleologowskiego: 1261-1453); dyfuzji bizantyńskich wzorów artystycznych i ideowych na obszar nowopowstałych krajów Słowian Południowych i Wschodnich; wzajemnych relacji pomiędzy środowiskami ortodoksyjnymi a łacińską kulturą Europy Zachodniej. Osobno omówiono zjawisko kontynuacji tradycji artystycznych Bizancjum po upadku Konstantynopola w roku 1453 (tzw. sztuka pobizantyńska) oraz ich obecność w tradycji sztuki powstającej na ziemiach Królestwa Polskiego (importy i znaleziska archeologiczne, freski jagiellońskie, miniatorstwo, czerwonoruskie malarstwo ikonowe XIV-XVI w.; zjawisko gotyckich cerkwi obronnych). W trakcie zajęć szczególny nacisk kładziony jest na problemy ochrony i ratowania zabytków sztuki ortodoksyjnej (np. drewniana architektura cerkiewna), świadczących o różnorodności tradycji artystycznych w Polsce.
Tryb zajęć
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student powinien mieć opanowaną i umieć swobodnie posługiwać się terminologią z zakresu historii sztuki bizantyńskiej
Student powinien potrafić analizować cechy formalno-stylowe oraz treści ikonograficzne dzieł sztuki kręgu cywilizacji bizantyńskiej, umieć określić ich czas i środowisko powstania oraz technikę wykonania.
Student powinien znać podstawowe fakty z zakresu historii bizantyńskiej, umieć powiązać je z wydarzeniami politycznymi oraz z historii Kościoła, a także wskazać jak uwarunkowania historyczne wpływały na formuły artystyczne tworzonej sztuki.
Kryteria oceniania
Forma zaliczenia: egzamin ustny. Warunki zaliczenia:
1) Rozpoznanie prezentowanego na ilustracji dzieła sztuki oraz omówienie związanej z nim problematyki artystycznej w zakresie datowania, środowiska powstania oraz znaczenia.
2) Rozmowa na temat opracowań naukowych przeczytanych przez egzaminowanego sprawdzająca jego stopień znajomości literatury oraz poziom jej rozumienia.
3) Prezentacja zagadnienia teoretycznego poznanego w trakcie zajęć. Ocenie podlega także umiejętność posługiwania się właściwą terminologią oraz wiedza na temat historyczno-kulturowego kontekstu danego zjawiska artystycznego (znajomość podstawowych faktów z zakresu topografii, historii, religii, filozofii i kultury literackiej epoki).
Literatura
Literatura podstawowa:
Deichman F. W., Archeologia chrześcijańska, tłum. E. Jastrzębowska, Warszawa 1994.
Jastrzębowska E., Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988.
Filarska B., Początki architektury chrześcijańskiej, Lublin 1983.
Filarska B., Początki sztuki chrześcijańskiej, Lublin 1986.
Kitzinger E., Byzantine Art in the making. Main Lines of stylistic Development in Mediterranean Art 3rd–7th Century, Cambridge Mass. 1976.
Rodley L., Byzantine Art and Architecture. An Introduction, Cambridge 1994.
Mathews T. F., The Early Churches of Constantinople: Architecture and Liturgy, University Park 1971.
Grabar A., Christian Iconography: Studies of its Origins, Princeton 1968.
Belting H., Bild und Kult: eine Geschichte des Bildes vor dem Zeitalter der Kunst, Munich 1990 (zob. tez wydanie ang. Likeness and Presence. A History of the Image before the Era of Art, Chicago 1994 i pomocniczo polskie: Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki, Gdańsk 2010).
Krautcheimer R., Early Christian and Byzantine Architecture, Harmondsworth 1975.
Łazariew W. N., Istorija vizantijskoj živopisi, t. 1–2, Moskva 1986 (także w wersji włoskiej: Lazarev V., Storia della pittura bizantina, Torino 1977).
Mango C., The Art of the Byzantine Empire 312–1453. Sources and Documents, Tronto – Buffalo – London 1986.
Brykowski R., Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Rumunii, Wrocław 1979 (tylko rozdziały poświęcone sztuce Mołdawii i Wołoszczyzny w okresie średniowiecza).
Różycka-Bryzek A., Bizantyńskie malarstwo ikonowe, „Rocznik Muzeów Województwa Rzeszowskiego” 1 (1968), s. 177–208.
Różycka-Bryzek A., Bizantyńsko-ruskie malowidła ścienne w kaplicy Świętokrzyskiej na Wawelu, [w:] „Studia do dziejów Wawelu”, t. 3 (1968), s. 175–293.
Molè W., Sztuka rosyjska do roku 1914, Wrocław – Kraków 1955 (tylko okres średniowiecza).
Molè W., Sztuka Słowian południowych, Wrocław – Warszawa 1962 (tylko rozdziały poświęcone sztuce Bułgarii, Serbii i Macedonii w okresie średniowiecza).
Różycka-Bryzek A., Bizantyńsko-ruskie malowidła w kaplicy zamku lubelskiego, Warszawa 1983 [ze względu na materiał ilustracyjny zob. też: eadem, Freski bizantyńsko-ruskie fundacji Jagiełły w kaplicy zamku lubelskiego, Lublin 2000.]
Underwood P. (red.), The Kahriye Djami, t. 1–4, Princeton 1966-1975.
Literatura uzupełniająca:
Pseudo-Dionizy Areopagita, Pisma teologiczne, tłum. M. Dzielska, przedm. T. Stępień, Kraków 1997.
Euzebiusz z Cezarei, Życie Konstantyna, (Źródła Myśli Teologicznej 44) tłum. T. Wnętrzak, Kraków 2007.
Prokopiusz z Cezarei, O budowlach, tłum. P. Grotowski, Warszawa 2006.
Bourguet P. du, Sztuka Koptów, Warszawa 1991.
Klauser Th., Rozważania nad powstaniem sztuki wczesnochrześcijańskiej, [w:] Jastrzębowska E. (red.), „Studia z początków ikonografii chrześcijańskiej”, Warszawa 1998, s. 11–23.
Nowicka M., Antyczna książka ilustrowana, Wrocław 1979.
Weitzmann K. (red.), Age of Spirituality, Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century: Catalogue of the Exhibition at The Metropolitan Museum of Art, November 19, 1977, through February 12, 1978, New York 1979.
Beckwith J., Early Christian and Byznatine Art, New Heaven-London 1979.
Weitzmann K., Studies in Classical and Byzantine Manuscript Illumination, Chicago – London 1971.
Cutler A., The Hand of the Master: Craftsmanship, Ivory, and Society in Byzantium (9 th-11 th Centuries), Princeton 1994.
Kondakov N. P., Ikonografija Bogomatieri, t. 1–3, S.-Peterburg 1914 (reprint 1991).
Ousterhout R., Master Builders of Byzantium, Princeton 1999.
Pace V. (red.), Treasures of Christian Art in Bulgaria, Roma 2000.
Ars Graeca – Ars Latina. Studia dedykowane Profesor Annie Różyckiej Bryzek, Kraków 2001.
Skrzyniarz S., Hades. Recepcja, sens ideowy i przemiany obrazu pogańskiego boga w sztuce bizantyńskiej, (Ars vetus et nova t. 7) Kraków 2002.
Dionizjusz z Furny, Hermeneia czyli objaśnienie sztuki malarskiej, tłum. I. Kania, Kraków 2003.
Amiranaszwili Sz., Sztuka gruzińska, Warszawa 1973.
Brykowski R., Drewniana architektura cerkiewna na koronnych ziemiach Rzeczpospolitej, Warszawa 1995
Podlacha W., Malowidła ścienne w cerkwiach Bukowiny, Lwów 1912.
Byzantium. Faith and Power (1261–1557), red. H. C. Evans, New York 2004.
Glory of Byzantium. Art and Culture of the Middle Byzantine Era A. D. 843–1261, red. H. C. Evans, W. D. Wixom, New York 1994.
Iorga N., Byzantium after Byzantium, Iaşi – Oxford – Portland 2000.
Millet G., Recherches sur l’iconographie de l’évangile aux XIVe, XVe et XVIe siècles d’apres les monuments de Mistra, de la Macédoine et du Mont-Athos, Paris 1960.
Mother of God. Representations of the Virgin in Byzantine Art, red. M. Vassiliaki, Athens 2000.
Paskaleva K., Icons from Bulgaria, Sofia 1991.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: