Język łaciński OGO-FIL-LAT-1

Kurs ma na celu:
- wzbudzenie zainteresowania łaciną jako filarem filozofii i kultury europejskiej oraz kluczowym elementem europejskiego dziedzictwa intelektualnego i kulturowego;
- przekazanie podstawowych informacji o języku łacińskim i ogólnej wiedzy o jego historii i ewolucji na przestrzeni wieków;
- naukę poprawnego czytania i pisania (prawidłowej wymowy i ortografii);
- wprowadzenie w rozumienie prostych tekstów o tematyce ogólnej i filozoficznej;
- wyćwiczenie rozpoznawania podstawowej struktury zdania łacińskiego;
- wprowadzenie w niezbędną łacińską terminologię gramatyczną;
- zapoznanie z narzędziami pozwalającymi na pracę z tekstem (podręczniki,
kompendia gramatyczne, materiały własne prowadzącego, aplikacje internetowe, słowniki
tradycyjne i elektroniczne) dla ogólnego i szczegółowego rozumienia tekstu;
- przygotowanie studenta do czytania tekstów łacińskich z dziedziny filozofii starożytnej, chrześcijańskiej, średniowiecznej i nowożytnej z naciskiem na sens (zrozumienie głównego tematu) i kontekst kulturowy, a co za tym idzie traktowanie znajomości języka jako narzędzia dającego możliwość analizy tekstu i treści kontekstowych;
- umożliwienie dostępu do źródeł łacińskich jako klucza do zrozumienia kultury oraz dziedzictwa myśli antycznej i chrześcijańskiej kształtującego nasze myślenie, język i sposób patrzenia na świat.

W cyklu 2022/2023-Z:

Język łaciński – podstawowe informacje:
- Informacje ogólne: historia rozwoju j. łacińskiego, łacina jako przedmiot propedeutyczny, wpływ łaciny na inne języki.
- Alfabet, wymowa, iloczas i akcent w j. łacińskim.
- Budowa zdania pojedynczego: podmiot, orzeczenie, orzeczenie imienne, funkcje przypadków (podkreślenie dopełnienia bliższego), technika tłumaczenia zdań łacińskich.
- Wprowadzenie do koniugacji, nomenklatura koniugacyjna (modi, tempora, genera, personae, numeri), formy podstawowe czasownika.
Fleksja łacińska - czasownik
- podział na koniugacje;
- infinitivus, imperativus, indicativus praesentis activi,
- indicativus imperfecti activi, indicativus futuri I activi.
- czasownik esse i composita;
Fleksja łacińska – rzeczownik
- nomenklatura deklinacyjna (casus, genera, numeri);
- pytania o poszczególne przypadki, zakończenie gen. sing. jako cechy dystynktywnej poszczególnych deklinacji i podkreślenie tematu fleksyjnego; - ogólny podział na deklinacje.
- pronomina: - pr. interrogativum; pr. personalia, pr. reflexivum i wyrażanie zwrotności w j. łacińskim.
- deklinacja: I (rzeczownik i przymiotnik)
Budowa, przekład zdania pojedynczego i składni ACI. Składnia accusativus cum infinitivo:
- istota składni (budowa, verbum regens, tłumaczenie);
- zaimki osobowe i zaimek zwrotny w składni A.C.I;
- accusativus duplex.

W cyklu 2023/2024-Z:

Język łaciński – podstawowe informacje:
- Informacje ogólne: historia rozwoju j. łacińskiego, łacina jako przedmiot propedeutyczny, wpływ łaciny na inne języki.
- Alfabet, wymowa, iloczas i akcent w j. łacińskim.
- Budowa zdania pojedynczego: podmiot, orzeczenie, orzeczenie imienne, funkcje przypadków (podkreślenie dopełnienia bliższego), technika tłumaczenia zdań łacińskich.
- Wprowadzenie do koniugacji, nomenklatura koniugacyjna (modi, tempora, genera, personae, numeri), formy podstawowe czasownika.
Fleksja łacińska - czasownik
- podział na koniugacje;
- infinitivus, imperativus, indicativus praesentis activi,
- indicativus imperfecti activi, indicativus futuri I activi.
- czasownik esse i composita;
Fleksja łacińska – rzeczownik
- nomenklatura deklinacyjna (casus, genera, numeri);
- pytania o poszczególne przypadki, zakończenie gen. sing. jako cechy dystynktywnej poszczególnych deklinacji i podkreślenie tematu fleksyjnego; - ogólny podział na deklinacje.
- pronomina: - pr. interrogativum; pr. personalia, pr. reflexivum i wyrażanie zwrotności w j. łacińskim.
- deklinacja: I (rzeczownik i przymiotnik)
Budowa, przekład zdania pojedynczego i składni ACI. Składnia accusativus cum infinitivo:
- istota składni (budowa, verbum regens, tłumaczenie);
- zaimki osobowe i zaimek zwrotny w składni A.C.I;
- accusativus duplex.

W cyklu 2024/2025-Z:

Język łaciński – podstawowe informacje:
- Informacje ogólne: historia rozwoju j. łacińskiego, łacina jako przedmiot propedeutyczny, wpływ łaciny na inne języki.
- Alfabet, wymowa, iloczas i akcent w j. łacińskim.
- Budowa zdania pojedynczego: podmiot, orzeczenie, orzeczenie imienne, funkcje przypadków (podkreślenie dopełnienia bliższego), technika tłumaczenia zdań łacińskich.
- Wprowadzenie do koniugacji, nomenklatura koniugacyjna (modi, tempora, genera, personae, numeri), formy podstawowe czasownika.
Fleksja łacińska - czasownik
- podział na koniugacje;
- infinitivus, imperativus, indicativus praesentis activi,
- indicativus imperfecti activi, indicativus futuri I activi.
- czasownik esse i composita;
Fleksja łacińska – rzeczownik
- nomenklatura deklinacyjna (casus, genera, numeri);
- pytania o poszczególne przypadki, zakończenie gen. sing. jako cechy dystynktywnej poszczególnych deklinacji i podkreślenie tematu fleksyjnego; - ogólny podział na deklinacje.
- pronomina: - pr. interrogativum; pr. personalia, pr. reflexivum i wyrażanie zwrotności w j. łacińskim.
- deklinacja: I (rzeczownik i przymiotnik)
Budowa, przekład zdania pojedynczego i składni ACI. Składnia accusativus cum infinitivo:
- istota składni (budowa, verbum regens, tłumaczenie);
- zaimki osobowe i zaimek zwrotny w składni A.C.I;
- accusativus duplex.

W cyklu 2025/2026-Z:

Treści:
1. Język łaciński – podstawowe informacje: historia rozwoju j. łacińskiego, alfabet, wymowa, iloczas i akcent w języku łacińskim.
2. Łacina jako przedmiot propedeutyczny, wpływ łaciny na inne języki, znaczenie inskrypcji łacińskich w sztuce sakralnej i świeckiej jako przekaźnika treści wspomnieniowych.
3. Ogólne wprowadzenie do koniugacji, kategorie gramatyczne czasownika, formy podstawowe czasownika, podział na koniugacje, powiązania łacińskiej nomenklatury gramatycznej z językami nowożytnymi.
4. Fleksja czasownika, wybrane czasy łacińskie (obowiązkowo czas praesens i możliwość wprowadzenia innych czasów – imperfectum i futurum na podstawie czasowników regularnych, esse i złożeń z esse)
5. Ogólne wprowadzenie do deklinacji, kategorie gramatyczne rzeczownika i przymiotnika, formy podstawowe ww. części mowy, ogólny podział na deklinacje, zakończenie genetiwu singularis jako cecha dystynktywna poszczególnych deklinacji, pytania o poszczególne przypadki (kontekst gramatyki polskiej).
6. Rzeczownik i przymiotnik deklinacji I i II.
7. Budowa zdania pojedynczego: podmiot, orzeczenie, orzeczenie imienne, funkcje przypadków (podkreślenie dopełnienia bliższego), technika tłumaczenia zdań łacińskich, przekład prostych inskrypcji i sentencji odwzorowujących standardową strukturę zdania łacińskiego.
8. Zaimki: zaimek pytający, osobowe, zwrotny (wyrażanie czynności zwrotnej w języku łacińskim), dzierżawcze.
9. Podstawowe przyimki stosowane w łacinie (np. in, de, cum, ante, pro), specyfika ich połączeń z konkretnymi przypadkami.
10. Stylistyka łacińska: przykład zastosowania składni accusativus cum infinitivo – istota składni, budowa, tłumaczenie, zaimki osobowe i zaimek zwrotny w składni ACI.
11. Ogólne omówienie innych, niewymienionych wyżej elementów fleksji i składni występujących w czytanych tekstach.
12. Wprowadzenie dodatkowych treści kulturowych, np. pojęć filozoficznych, sentencji.
13. Uwzględnienie elementów języka greckiego w celu zaznaczenia jego wpływu na łacinę (opcjonalnie).
14.Tworzenie pierwszej części minisłownika tematycznego z zakresu filozofii (terminologia przydatna do analizy tekstów z ww. zakresów tematycznych, np. anima, animus, bonum, deus, falsum, forma, idea, malum, materia, mundus, potentia, sapientia, scientia, silva, construere, creare, esse, intellegere, movere, mutare, scire, vita etc.).
15. Lekcje tematyczne, np. w listopadzie podstawowy zakres słownictwa dotyczącego przemijania, koncepcje związane z powstaniem świata, bonum et malum w systemach filozoficznych (opcjonalnie).

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2023/2024-Z:

W cyklu 2022/2023-Z:

W cyklu 2025/2026-Z:

W cyklu 2024/2025-Z:

Efekty kształcenia

F1aK_W02; F1aK_U19, F1aK_U24, F1aK_K01, F1aK_K04, F1aK_K06
Wiedza
Student
1. widzi w tekście różnice między formami rzeczowników, przymiotników, czasowników, zaimków oraz przyimków;
2. identyfikuje formy fleksyjne i w związku z tym potrafi je wykorzystać, by zrozumieć ogólne treści przekładanego tekstu;
3. rozumie budowę zdania pojedynczego (rozpoznaje podmiot, orzeczenie, dopełnienie: bliższe i dalsze);
4. opanowuje pamięciowo wskazane przez prowadzącego w toku zajęć zakresy słownictwa (formy podstawowe – do 120 słów), związane kontekstowo z przekładanym tekstem, a w przypadku niektórych potrafi wskazać ich greckie pochodzenie np. idea, logos, monoteizm, politeizm (opcjonalnie);
5. zdobywa podstawową wiedzę pozwalającą mu dostrzec wyraźne związki między filozofią starożytną i średniowieczną a kulturą europejską i wskazuje na sposoby (możliwości) percepcji antyku we współczesnej, szeroko pojętej kulturze.

Umiejętności
Student
1. potrafi oszacować treść tekstu pod kątem prawdziwości zawartych w nim informacji (prawda/fałsz). Po usłyszeniu/przeczytaniu tekstu wie, jaka jest jego główna tematyka i czego on dotyczy;
2. posługuje się podstawowymi wiadomościami z fleksji i składni w celu zrozumienia prostych treści zawartych w tekstach (zdaniach) łacińskich (teksty z podręcznika, teksty własne prowadzącego, sentencje i wyrażenia łacińskie obecnie stosowane, proste inskrypcje);
3. posiada umiejętność przekładu na język polski pojedynczych zdań łacińskich, wykorzystując opanowane pamięciowo słownictwo i swoją ogólną wiedzę (np. szukając leksykalnych skojarzeń znaczeniowych w innych językach);
4. umie określać kontekst kulturowy prezentowanych w tekście informacji, potrafi i chce je dodatkowo rozbudować, przeprowadzając indywidualną kwerendę, sięgając po dodatkowe opracowania i budując zakres własnej wiedzy z danego tematu związanego z szeroko pojętą kulturą i filozofią.

Kryteria oceniania

VI. Metody dydaktyczne
1. Metoda podawcza (audiowizualna).
2. Metoda gramatyczno-tłumaczeniowa (ćwiczenia audytoryjne: analiza przykładów zdań).
3. Elementy metody immersyjnej – nauka przez kontekstowe użycie języka, bez wyjaśnień teoretycznych (np. opcja prowadzenia zajęć częściowo w języku łacińskim).
4. Metoda porównawcza, przez wskazanie greckiego kontekstu językowego (terminy filozoficzne o proweniencji greckiej).
5. Elementy metody bezpośredniej (słucham, mówię i powtarzam).
6. Metody aktywizujące: ćwiczenia wykonywane indywidualnie (praca własna studenta) lub w grupach, ćwiczenia w aplikacjach e-learningowych, Google Earth, Google Street, virtual tours.

VII. Sposoby sprawdzania i warunki zaliczenia:
1. Ocenianie ciągłe przygotowania studenta do zajęć oraz jego pracy na zajęciach.
2. Obowiązek frekwencji: dopuszczalna jest dwukrotna nieusprawiedliwiona nieobecność na zajęciach; pozostałe nieobecności należy usprawiedliwić (usprawiedliwienie lekarskie, sądowe lub z uczelni). Więcej niż dwie nieobecności na zajęciach należy odpracować w ustalony z prowadzącym zajęcia sposób (przygotowanie dodatkowego zadania, odrabianie zajęć z inną grupą).
3. Sprawdziany (1–3 w ciągu semestru, trwające 45–90 minut, nie później niż dwa tygodnie przed planowanym zakończeniem zajęć.
4. Minimum konieczne do uzyskania oceny pozytywnej (dst) to 51% maksymalnej wartości punktowej pracy. W wypadku nieobecności na sprawdzianie student ma obowiązek zgłoszenia się do prowadzącego, by umówić się na zaliczanie materiału.
Ocena podsumowująca semestr jest oparta na ocenach uzyskanych z kolokwiów (⅔ oceny), przy czym bierze się pod uwagę finalne, czyli najlepsze oceny z poszczególnych kolokwiów, oraz na ocenie wynikającej z ciągłego oceniania pracy studenta na zajęciach (⅓ oceny).

Literatura

Lektury podstawowe:
I. Materiały własne prowadzącego (w tym tworzenie materiałów dydaktycznych, np. skryptów i zestawień tematycznych, na platformach takich jak Teams, Moodle).
II. Do wyboru treści z poniższych podręczników:
1. Aguilar M. L., Tarrega J.; Via Latina. De lingua et vita Romanorum, Granada: Cultura Classica 2022.
2. Fontanier, J-M., Le vocabulaire latin de la philosphie, Paris: Elipses 2005.
3. Jurewicz O., Winniczuk L., Żuławska J., Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, Warszawa: PWN, wyd. 16, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1994 (lub inne wydanie).
4. Lesher J., Latin and Greek for Philosophers,
https://philosophy.unc.edu/wp-content/uploads/sites/122/2013/10/Latin-and-Greek-for-Philosophers.pdf (dostep: maj 2025).
5. Orberg H. H., Lingua Latina per se illustrata. Pars prima: Familia Romana, Grenaa: Domus Latina 2007.
6. Ryba J., Wolanin E., Klęczar A., Homo Romanus, część I, Kraków: Wydawnictwo Draco 2017.
7. Ter-Grigorian N., Disco linguam Latinam. Podręcznik języka łacińskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2007.
8. Wilczyński S., Zarych T., Rudimenta Latinitatis, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2011 (lub inne wydania).
9. Wilczyński S., Pobiedzińska E., Jaworska A., Porta Latina nova, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN 2012.
10. Winniczuk L., Lingua Latina. Łacina bez pomocy Orbiliusza, Warszawa: Wydawnictwo PWN 1975.
Lektury uzupełniające:
Jougan A., Słownik kościelny łacińsko-polski, Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej 1992 (lub inne wydania).
Korpanty J., Mały słownik łacińsko-polski, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN 2001.
Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków: Universitas 2001.
Samolewicz Z, Sołtysik T., Składnia łacińska, Bydgoszcz: Homini 2000.
Wielewski M., Krótka gramatyka języka łacińskiego, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1978 (i późniejsze).
Wikarjak J., Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1979 (lub inne wydania).
Słowniki elektroniczne i aplikacje typu: Glosbe, Whitaker’s Words Online.

Uwagi

W cyklu 2023/2024-Z:

Możliwość prowadzenia części zajęć w formie zdalnej.

W cyklu 2024/2025-Z:

Możliwość prowadzenia części zajęć w formie zdalnej.

W cyklu 2025/2026-Z:

Obciążenie studenta pracą
(całkowity nakład pracy studenta potrzebny do osiągnięcia efektów w godzinach oraz punktach ECTS (1 pkt ECTS odpowiada 25–30 godzinom pracy studenta z udziałem nauczyciela oraz bez udziału nauczyciela).
Forma aktywności studenta – średnia liczba godzin pracy studenta
Godziny kontaktowe wynikające z planu – 30 godzin.
Pozostałe godziny kontaktowe – 5 godzin.
Przygotowanie się do zajęć, lektury – 15 godzin.
Praca własna studenta – 10 godzin.
Część zajęć może być prowadzona w sposób zdalny (synchronicznie lub asynchronicznie).

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu OGO-FIL-LAT-1 w USOSweb