Prowadzony w cyklach: 2022/2023-Z, 2023/2024-Z, 2024/2025-Z, 2025/2026-Z

Punkty ECTS: 2

Organizowany przez: Międzywydziałowe Studium Języków Obcych (dla: Wydział Historii i Dziedzictwa Kulturowego)

Język łaciński OGO-HODK-LAT-1

Kurs ma na celu przekazanie studentom podstawowych informacji o języku łacińskim i ogólnej wiedzy o historii literatury łacińskiej oraz jej ewolucji na przestrzeni wieków, dostarczenie im wiedzy o pochodzeniu języka łacińskiego i wprowadzenie ich w terminologię łacińską niezbędną do zrozumienia prostych zdań (m.in. inskrypcji i sentencji mających związek z historią sztuki i dziedzictwa kulturowego). Studenci nauczą się poprawnie czytać w języku łacińskim i rozpoznawać podstawową strukturę zdania łacińskiego oraz tworzyć zbiory słownictwa tematycznego (pierwsza część słowniczka tematycznego związanego z historią sztuki i ochroną dóbr kultury).

Szczegółowe cele zajęć to:

przygotowanie studenta do czytania tekstów łacińskich z dziedziny historii sztuki oraz szeroko pojętych dóbr kultury, z naciskiem na sens (zrozumienie głównego tematu) i kontekst kulturowy, a co za tym idzie traktowanie znajomości języka jako narzędzia dającego możliwość analizy tekstu i treści kontekstowych;

zapoznanie studenta z narzędziami pozwalającymi na pracę z tekstem (podręczniki, kompendia gramatyczne, materiały własne prowadzącego, aplikacje internetowe, słowniki tradycyjne i elektroniczne) dla ogólnego i szczegółowego rozumienia tekstu;

wzbudzenie zainteresowania łaciną; pokazanie powiązań między łaciną i innymi językami oraz związków antyku ze sztuką europejską;

umożliwienie dostępu do źródeł łacińskich jako klucza do zrozumienia kultury oraz percepcji wątków antycznych w sztuce na przestrzeni wieków.

Treści:
1. Język łaciński – podstawowe informacje: historia rozwoju j. łacińskiego, alfabet, wymowa, iloczas i akcent w języku łacińskim.

2. Legenda o powstaniu Rzymu, łacina jako przedmiot propedeutyczny, wpływ łaciny na inne języki, znaczenie inskrypcji łacińskich w sztuce sakralnej i świeckiej jako przekaźnika treści wspomnieniowych.

3. Ogólne wprowadzenie do koniugacji, kategorie gramatyczne czasownika, formy podstawowe czasownika, podział na koniugacje, powiązania łacińskiej nomenklatury gramatycznej z językami nowożytnymi.

4. Fleksja czasownika, wybrane czasy łacińskie (obowiązkowo czas praesens i możliwość wprowadzenia innych czasów – imperfectum i futurum na podstawie czasowników regularnych, esse i złożeń z esse)

5. Ogólne wprowadzenie do deklinacji, kategorie gramatyczne rzeczownika i przymiotnika, formy podstawowe ww. części mowy, ogólny podział na deklinacje, zakończenie genetiwu singularis jako cecha dystynktywna poszczególnych deklinacji, pytania o poszczególne przypadki (kontekst gramatyki polskiej).

6. Rzeczownik i przymiotnik deklinacji I i II.

7. Budowa zdania pojedynczego: podmiot, orzeczenie, orzeczenie imienne, funkcje przypadków (podkreślenie dopełnienia bliższego), technika tłumaczenia zdań łacińskich, przekład prostych inskrypcji i sentencji odwzorowujących standardową strukturę zdania łacińskiego.

8. Zaimki: zaimek pytający, osobowe, zwrotny (wyrażanie czynności zwrotnej w języku łacińskim), dzierżawcze.

9. Podstawowe przyimki stosowane w łacinie (np. in, de, cum, ante, pro), specyfika ich połączeń z konkretnymi przypadkami.

10. Stylistyka łacińska: przykład zastosowania składni accusativus cum infinitivo – istota składni, budowa, tłumaczenie, zaimki osobowe i zaimek zwrotny w składni ACI.

11. Ogólne omówienie innych, niewymienionych wyżej elementów fleksji i składni występujących w czytanych tekstach.

12. Wprowadzenie dodatkowych treści kulturowych, np. analiza inskrypcji, sentencji, skrótów i opisów architektonicznych.

13. Uwzględnienie elementów języka greckiego w celu zaznaczenia jego wpływu na łacinę (opcjonalnie).

14.Tworzenie pierwszej części minisłownika tematycznego z zakresu sztuki i szeroko pojętych dóbr kultury (terminologia przydatna do analizy tekstów z ww. zakresów tematycznych, np. statua, basilica, pingere, sculpere, scupltura, pictura etc.).

15. Lekcje tematyczne, np. w listopadzie podstawowy zakres słownictwa dotyczącego przemijania, w grudniu słownictwo związane z Bożym Narodzeniem (opcjonalnie).

W cyklu 2022/2023-Z:

1. Język łaciński – podstawowe informacje. Informacje ogólne: historia rozwoju j. łacińskiego, łacina jako przedmiot propedeutyczny, wpływ łaciny na inne języki. Alfabet, wymowa, iloczas i akcent w j. łacińskim. Budowa zdania pojedynczego: podmiot, orzeczenie, orzeczenie imienne, funkcje przypadków (podkreślenie dopełnienia bliższego), technika tłumaczenia zdań łacińskich. Wprowadzenie do koniugacji, nomenklatura koniugacyjna (modi, tempora, genera, personae, numeri), formy podstawowe czasownika.

2. Fleksja łacińska - czasownik:
- podział na koniugacje,
- infinitivus, imperativus, indicativus praesentis activi,
- indicativus imperfecti activi, indicativus futuri I activi,
- czasownik esse i composita.

3. Fleksja łacińska – rzeczownik, przymiotnik, zaimek:
- nomenklatura deklinacyjna (casus, genera, numeri),
- pytania o poszczególne przypadki, zakończenie gen. sing. jako cecha dystynktywna poszczególnych deklinacji i podkreślenie tematu fleksyjnego,
- ogólny podział na deklinacje,
- deklinacja I (rzeczownik i przymiotnik),
- pronomina: pr. interrogativum; pr. personalia, pr. reflexivum i wyrażanie zwrotności w j. łacińskim.

4. Budowa, przekład zdania pojedynczego i składni ACI:
- składnia accusativus cum infinitivo: istota składni (budowa, verbum regens, tłumaczenie), zaimki osobowe i zaimek zwrotny w składni ACI;
- accusativus duplex.

W cyklu 2023/2024-Z:

W cyklu 2024/2025-Z:

W cyklu 2025/2026-Z:

Szczegółowe cele zajęć to:
- przygotowanie studenta do czytania tekstów łacińskich z dziedziny historii sztuki oraz szeroko pojętych dóbr kultury, z naciskiem na sens (zrozumienie głównego tematu) i kontekst kulturowy, a co za tym idzie traktowanie znajomości języka jako narzędzia dającego możliwość analizy tekstu i treści kontekstowych;
- zapoznanie studenta z narzędziami pozwalającymi na pracę z tekstem (podręczniki, kompendia gramatyczne, materiały własne prowadzącego, aplikacje internetowe, słowniki tradycyjne i elektroniczne) dla ogólnego i szczegółowego rozumienia tekstu;
- wzbudzenie zainteresowania łaciną; pokazanie powiązań między łaciną i innymi językami oraz związków antyku ze sztuką europejską;
- umożliwienie dostępu do źródeł łacińskich jako klucza do zrozumienia kultury oraz percepcji wątków antycznych w sztuce na przestrzeni wieków.

Treści:
1. Język łaciński – podstawowe informacje: historia rozwoju j. łacińskiego, alfabet, wymowa, iloczas i akcent w języku łacińskim.

6. Rzeczownik i przymiotnik deklinacji I i II.

8. Zaimki: zaimek pytający, osobowe, zwrotny (wyrażanie czynności zwrotnej w języku łacińskim), dzierżawcze.

9. Podstawowe przyimki stosowane w łacinie (np. in, de, cum, ante, pro), specyfika ich połączeń z konkretnymi przypadkami.

10. Stylistyka łacińska: przykład zastosowania składni accusativus cum infinitivo – istota składni, budowa, tłumaczenie, zaimki osobowe i zaimek zwrotny w składni ACI.

11. Ogólne omówienie innych, niewymienionych wyżej elementów fleksji i składni występujących w czytanych tekstach.

12. Wprowadzenie dodatkowych treści kulturowych, np. analiza inskrypcji, sentencji, skrótów i opisów architektonicznych.

13. Uwzględnienie elementów języka greckiego w celu zaznaczenia jego wpływu na łacinę (opcjonalnie).

15. Lekcje tematyczne, np. w listopadzie podstawowy zakres słownictwa dotyczącego przemijania, w grudniu słownictwo związane z Bożym Narodzeniem (opcjonalnie).

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2023/2024-Z:

W cyklu 2022/2023-Z:

W cyklu 2025/2026-Z:

W cyklu 2024/2025-Z:

Efekty kształcenia

HSZ: HS1aK_W09, HS1a_U9, ODK: O1aK_W09, O1aK_U08, O1aK_U09)

Wiedza

Student

1. widzi w tekście różnice między formami rzeczowników, przymiotników, czasowników, zaimków oraz przyimków;

2. identyfikuje formy fleksyjne i w związku z tym potrafi je wykorzystać, by zrozumieć ogólne treści przekładanego tekstu;

3. rozumie budowę zdania pojedynczego (rozpoznaje podmiot, orzeczenie, dopełnienie: bliższe i dalsze);

4. opanowuje pamięciowo wskazane przez prowadzącego w toku zajęć zakresy słownictwa (formy podstawowe – do 120 słów), związane kontekstowo z przekładanym tekstem, a w przypadku niektórych potrafi wskazać ich greckie pochodzenie (opcjonalnie);

5. zdobywa podstawową wiedzę pozwalającą mu dostrzec wyraźne związki między sztuką antyku a kulturą europejską i wskazuje na sposoby (możliwości) percepcji antyku we współczesnej, szeroko pojętej sztuce.

Umiejętności

Student

1. potrafi oszacować treść tekstu pod kątem prawdziwości zawartych w nim informacji (prawda/fałsz). Po usłyszeniu/przeczytaniu tekstu wie, jaka jest jego główna tematyka i czego on dotyczy;

2. posługuje się podstawowymi wiadomościami z fleksji i składni w celu zrozumienia prostych treści zawartych w tekstach (zdaniach) łacińskich (teksty z podręcznika, teksty własne prowadzącego, sentencje i wyrażenia łacińskie obecnie stosowane, proste inskrypcje);

3. posiada umiejętność przekładu na język polski pojedynczych zdań łacińskich, wykorzystując opanowane pamięciowo słownictwo i swoją ogólną wiedzę (np. szukając leksykalnych skojarzeń znaczeniowych w innych językach);

4. umie określać kontekst kulturowy prezentowanych w tekście informacji, potrafi i chce je dodatkowo rozbudować, przeprowadzając indywidualną kwerendę, sięgając po dodatkowe opracowania i budując zakres własnej wiedzy z danego tematu związanego z szeroko pojętą kulturą i sztuką.

Kryteria oceniania

1. Metoda podawcza (audiowizualna).

2. Metoda gramatyczno-tłumaczeniowa (ćwiczenia audytoryjne: analiza przykładów zdań).

3. Elementy metody immersyjnej – nauka przez kontekstowe użycie języka, bez wyjaśnień teoretycznych (np. opcja prowadzenia zajęć częściowo w języku łacińskim).

4. Metoda porównawcza, przez wskazanie greckiego kontekstu językowego (terminy dotyczące sztuki o proweniencji greckiej) (opcjonalnie).

5. Elementy metody bezpośredniej (słucham, mówię i powtarzam).

6. Metody aktywizujące: ćwiczenia wykonywane indywidualnie (praca własna studenta) lub w grupach, ćwiczenia w aplikacjach e-learningowych, Google Earth, Google Street, virtual tours, spacer śladem inskrypcji łacińskich po Krakowie lub wizyta w muzeum.

VII. Sposoby sprawdzania i warunki zaliczenia:

1. Ocenianie ciągłe przygotowania studenta do zajęć oraz jego pracy na zajęciach.

2. Obowiązek frekwencji: dopuszczalna jest dwukrotna nieusprawiedliwiona nieobecność na zajęciach; pozostałe nieobecności należy usprawiedliwić (usprawiedliwienie lekarskie, sądowe lub z uczelni). Więcej niż dwie nieobecności na zajęciach należy odpracować w ustalony z prowadzącym zajęcia sposób (przygotowanie dodatkowego zadania, odrabianie zajęć z inną grupą).

3. Sprawdziany (1–3 w ciągu semestru, trwające 45–90 minut, nie później niż dwa tygodnie przed planowanym zakończeniem zajęć.

4. Minimum konieczne do uzyskania oceny pozytywnej (dst) to 51% maksymalnej wartości punktowej pracy. W wypadku nieobecności na sprawdzianie student ma obowiązek zgłoszenia się do prowadzącego, by umówić się na zaliczanie materiału.

Ocena podsumowująca semestr jest oparta na ocenach uzyskanych z kolokwiów (⅔ oceny), przy czym bierze się pod uwagę finalne, czyli najlepsze oceny z poszczególnych kolokwiów, oraz na ocenie wynikającej z ciągłego oceniania pracy studenta na zajęciach (⅓ oceny).

Literatura

Lektury podstawowe:

I. Materiały własne prowadzącego (w tym tworzenie materiałów dydaktycznych, np. skryptów i zestawień tematycznych, na platformach takich jak Teams, Moodle).

II. Do wyboru treści z poniższych podręczników:

1. Aguilar M. L., Tarrega J.; Via Latina. De lingua et vita Romanorum, Granada: Cultura Classica 2022.

2. Awianowicz B., Język łaciński z elementami epigrafiki i numizmatyki rzymskiej, Toruń: Wydawnictwo Literat 2006.

3. Jurewicz O., Winniczuk L., Żuławska J.; Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, Warszawa: PWN, wyd. 16, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1994 (lub inne wydanie).

4. Orberg H. H., Lingua Latina per se illustrata. Pars prima: Familia Romana, Grenaa: Domus Latina 2007.

5. Ryba J., Wolanin E., Klęczar A., Homo Romanus, część I, Kraków: Wydawnictwo Draco 2017.

6. Ter-Grigorian N., Disco linguam Latinam. Podręcznik języka łacińskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2007.

7. Wilczyński S., Zarych T., Rudimenta Latinitatis, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2011 (lub inne wydania).

8. Wilczyński S., Pobiedzińska E., Jaworska A., Porta Latina nova, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN 2012.

9. Winniczuk L., Lingua Latina. Łacina bez pomocy Orbiliusza, Warszawa: Wydawnictwo PWN 1975.

Lektury uzupełniające:

Jougan A., Słownik kościelny łacińsko-polski, Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej 1992 (lub inne wydania).

Korpanty J., Mały słownik łacińsko-polski, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN 2001.

Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków: Universitas 2001.

Samolewicz Z, Sołtysik T., Składnia łacińska, Bydgoszcz: Homini 2000.

Wielewski M., Krótka gramatyka języka łacińskiego, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1978 (i późniejsze).

Wikarjak J., Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1979 (lub inne wydania).

Słowniki elektroniczne i aplikacje typu: Glosbe, Whitaker’s Words Online.

W cyklu 2022/2023-Z:

Lektury podstawowe:
1. Materiały własne prowadzącego
2. Awianowicz B., Język łaciński z elementami epigrafiki i numizmatyki rzymskiej
3. Jurewicz O., Winniczuk L., Żuławska J.; Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych
4. Kalinkowski S., Scire Latine. Podręcznik dla alumnów i studentów teologii
5. Małunowiczówna L., Roma Christiana. Podręcznik łaciny chrześcijańskiej
6. Norajr Ter-Grigorian, Disco linguam Latinam. Podręcznik języka łacińskiego
7. Orberg H. H., Lingua Latina per se illustrata
8. Pobiedzińska E., Jaworska A., Wilczyński S., Porta Latina
9. Rominkiewicz J, Żeber I., Podstawy języka łacińskiego dla studentów prawa
10. Salamonowicz-Górska I., Język łaciński dla teologów
11. Ryba J., Wolanin E., Klęczar A., Homo Romanus, cz. I i II
12. Wilczyński S., Zarych T., Rudimenta Latinitatis
13. Winniczuk L., Lingua Latina, Łacina bez pomocy Orbiliusza
14. Wojtczak J. A., Fides et litterae. Język łaciński dla uczniów szkół katolickich, studentów i alumnów

Lektury uzupełniające:
Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2001
Jougan A., Słownik kościelny łacińsko-polski, Poznań-Warszawa-Lublin 1958
Korpanty J., Słownik łacińsko-polski, Warszawa 2001
Wikarjak J., Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1979
Samolewicz Z, Sołtysik T., Składnia łacińska, Bydgoszcz 2000
Wielewski M., Krótka gramatyka języka łacińskiego, Warszawa 1978 (i późniejsze)

W cyklu 2023/2024-Z:

W cyklu 2024/2025-Z:

Uwagi

W cyklu 2023/2024-Z:

Możliwość prowadzenia części zajęć w formie zdalnej

W cyklu 2024/2025-Z:

Możliwość prowadzenia części zajęć w formie zdalnej

W cyklu 2025/2026-Z:

Część zajęć może być prowadzona w sposób zdalny (synchronicznie lub asynchronicznie).

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu OGO-HODK-LAT-1 w USOSweb