Filozofia kultury, sztuki i techniki T-KAP-AFI>filkul-c-2
Szeroko rozumiana kultura wraz z wchodzącymi w jej zakres sferami sztuki i techniki stanowią w XXI wieku źródło najpoważniejszych wyzwań dla chrześcijaństwa. Wojny kulturowe i kolonizacja kulturowa, hegemonia kontrkultury, instrumentalizujące człowieka wszechobecne techniki to jedne z wyzwań z którymi mierzymy się obecnie i domagać się będą wypracowania adekwatnych odpowiedzi ze strony myśli chrześcijańskiej. Dominacja zredukowanego i często niezgodnego z kulturą chrześcijańską modelu aksjologicznego i modelu antropologicznego współczesnej kultury domagają się zrozumienia, dla udzielenia adekwatnej odpowiedzi.
Celem przedmiotu jest przygotowanie słuchaczy do rozumienia kultury, sztuki i techniki – zwłaszcza w ich obecnych formach. Przybliżone zostaną podstawy refleksji filozoficznej nad wspomnianymi obszarami, przy czym obok tekstów klasycznych duży nacisk położony zostanie na poznanie wyjątkowo wartościowej tradycji krakowskiego ośrodka filozoficznego (Karol Wojtyła/Jan Paweł II, Roman Ingarden, Józef Życiński, Andrzej Szczeklik, Andrzej Fuliński, Roman Krzanowski i Paweł Polak), która wydaje się bardzo dobrym przygotowaniem na wyzwania współczesności.
Uczestnicy zostaną uwrażliwieni na rolę i znacznie klasycznie pojmowanej kultury. Zostaną również uwrażliwieni na zagrożenia płynące z politycznego i ideologicznego pojmowana kultury w teorii i praktyce współczesnej myśli lewicowej (np. A. Gramsci). Uwzględniając wyniki współczesnej nauki przedstawione zostaną podstawowe informacji o kulturze, jej źródłach i specyfice jako szczególnym przejawie działalności ludzkiej, otwierającej dla podmiotu perspektywy dla różnorako rozumianej transcendencji. Ukazane zostaną filozoficzne podstawy oraz fundamentalne pojęcia kultury i sztuki oraz w miarę możliwości zastanie to zilustrowane odpowiednimi przykładami. Szczególna uwaga zostanie poświęcona zagadnieniu roli tradycji i dziedzictwa kulturowego oraz kwestiom świadomości ich wartości i płynących stąd postulatów oraz działań ochronnych. Podjęta zostanie również aktualna obecnie kwestia relacji kultury do środowiska przyrodniczego dla lepszego zrozumienia współczesnych nurtów ekologizmu. Ostatnia część wykładu poświęcona będzie refleksji nad techniką i nad kulturowymi zagrożeniami wynikającymi z masowego i niekontrolowanego upowszechnienia technik, zwłaszcza technik cyfrowych (np. Internet, sztuczna inteligencja). W większości referowane będą najnowsze wyniki badań i aktualnych dyskusji prowadzonych w międzynarodowych gremiach filozofów, w których znaczący udział ma obecnie krakowski ośrodek „filozofii w technice”.
W ramach przedmiotu prowadzone będą wykłady (20h), ilustrowane materiałami audiowizualnymi ilustrującymi filozoficznie istotne aspekty kultury, sztuki i techniki. Podczas wykładów przewidziane są również cytaty z dzieł klasycznych, które pozwolą zapoznać się z najważniejszymi stanowiskami i ich specyfiką ujawniającą się w lekturze prac źródłowych. Część zajęć (10h) przewidziana jest na ćwiczenia, podczas których będziemy wspólnie analizować i dyskutować o wybranych tematach. Dzięki ćwiczeniom uczestnicy będą mogli zapoznać się z różnymi językami (podejściami), w ramach których opisywane są zagadnienia związane z kulturą, sztuką i techniką.
Do wykładu przygotowany został bogaty zestaw literatury uzupełniającej, która pozwoli na znaczące poszerzenie i pogłębienie perspektyw filozoficznych, które w ramach zajęć mogą być tylko zarysowane. Jest to propozycja podręcznego zestawu lektur, swoistego vademecum, które może być przydatne również na przyszłość w samodzielnych studiach wybranych zagadnień. Oczywiście wymogi podania w miarę zwięzłego spisu lektur dodatkowych sprawiają, że jest to raczej punkt wyjścia do dalszych samodzielnych studiów, przy czym w doborze literatury brane były pod uwagę różnorodne kryteria, w tym również te dotyczące dostępności w języku polskim i dostępności w wersji elektronicznej sugerowanej literatury (uwaga: niektóre prace nie są dostępne online).
Metoda
Zajęcia prowadzone będą częściowo jako wykłady z pomocami multimedialnymi (20h) oraz jako ćwiczenia (10h) podczas których wspólnie analizowane i dyskutowane będą wybrane teksty, szczególnie ważne z punktu widzenia dzisiejszych dyskusji o kulturze, sztuce i technice.
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Efektem uczenia ma być zrozumienie podstawowych pojęć z zakresu filozofii kultury, sztuki i techniki. Kolejnym efektem ma być uwrażliwienie słuchaczy na zagadnienia kultury, sztuki i techniki, ich doniosłość w życiu współczesnego człowieka. Słuchacze zostaną zapoznani z fundamentalnymi wyzwaniami, jakie kultura, sztuka i technika stawiają współcześnie chrześcijaństwu. Słuchacze będą w stanie zidentyfikować i wskazać wybrane zagadnienia filozoficzne związane z kulturą, sztuką i techniką oraz samodzielnie je zwięźle omówić.
Kryteria oceniania
Obecność podczas zajęć jest obowiązkowa.
Podstawą oceny będzie egzamin ustny z zakresu uprzednio podanych tez. Ocena końcowa będzie średnią z ocen z odpowiedzi na trzy wybrane przez prowadzącego tezy. Tezy dotyczyć będą tematyki omawianej podczas wykładów i ćwiczeń. Dla zaliczenia przedmiotu należy udzielić co najmniej dwóch odpowiedzi ocenionych pozytywnie.
Ocena końcowa może zostać podwyższona o pół stopnia na podstawie merytorycznej aktywności podczas zajęć.
W przypadku stwierdzenia braku przygotowania do ćwiczeń (brak własnoręcznie sporządzonej notatki), ocena końcowa zostanie obniżona o pół stopnia.
Oceny
5.0 Najwyższy poziom osiągnięć, który może być rozsądnie oczekiwany od studenta na danym etapie rozwoju intelektualnego. Student wykazuje niezwykle silne nadzieje na bardzo dobry rozwój naukowy w danej dyscyplinie. Student osiagający takie oceny powininen może być zachęcany do kontynuwacji dalszej pracy naukowej w dyscyplinie.
4.5 Wysoki poziom osiągnięć w stosunku do danego etapu rozwoju intelektualnego. Student osiągający oceny 4.5 daje silne nadzieje na prawidłowy rozwój naukowy w danej dyscyplinie.
4.0 W pełni akceptowalny poziom wskazujący na adekwatne osiągnięcie założonych celów na aktualnym poziomie rozwoju studenta. Ocena 4.0 wskazuje że student może kontyuować studia, przyszłościowo można również rozsądnie zakładać, że jest w stanie osiągać coraz lepsze wyniki w rozwoju intelektualnym.
3.5 Osiągnięcie nieco wyższe niż progowe, ale wciąż nie w pełni satysfakcjonujące na aktualnym poziomie rozwoju studenta. Ocena 3.5 wskazuje, że są pewne szanse na rozwój naukowy w dyscyplinie, ale student musi zmienić metody uczenia się albo zwiększyć ilość wysiłków oraz czasu poświęcanych uczeniu się.
3.0 Progowe osiągnięcie, które pozwala na zaliczenie kursu. Wskazuje, że uczestnik tylko w minimalnym stopniu spełnił wymagania. Ocena 3.0 wskazuje brak perspektyw rozwojowych w dyscyplinie. Nagromadzenie ocen na tym poziomie wskazuje, że student nie powinien kontynuować studiów akademickich.
2.0 Z jakichkolwiek względów wynik pracy jest nieakceptowalny. Ten stopień wskazuje, że osiągnięcia studenta wskazują prawie zupełny brak opanowania wiedzy lub umiejętności lub kompetencji społecznych przewidywanych w kursie. Ocena taka powinna być ostrzeżeniem dla studenta, czy jest dalej w ogóle w stanie kontynuować studia, wskazuje ona że konieczne jest podjęcie zdecydowanych czynności w celu poprawy poziomu naukowego oraz powinna też zmobilizować do radykalnej zmiany stylu pracy.
Literatura
Literatura obowiązkowa (teksty na ćwiczenia):
1. R. Ingarden, Wybór pism estetycznych, Universitas, Kraków 2005, ss. 4-25 oraz 46-49.
2. Szczeklik A., Dwie kultury, „PAUza Akademicka”, nr 55, 2009, s. 1.
3. J. Życiński, Bóg postmodernistów: wielkie pytania filozofii we współczesnej krytyce moderny, RW KUL, Lublin 2001, s. 137-185.
4. Kogge W., Heidegger, Dreyfus i pytanie o etykę tego, co techniczne, „Fenomenologia”, nr 8, 2010, ss. 81–91.
5. J.D. Bolter, Człowiek Turinga [wybór].
6. R. Barbrook, Przyszłości wyobrażone: od myślącej maszyny do globalnej wioski, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa 2009 [wybór: rozdz. 11-12, 15]
Literatura uzupełniająca:
Materiały uzupełniające (poszerzające wiedzę z poszczególnych obszarów problemowych, podane numery odnoszą się do numerów zagadnień podanych w dziale ‘Zakres tematów’):
1. Lenard P.T., Culture, [w:] The Stanford Encyclopedia of Philosophy, E. N. Zalta (red.), Stanford 2020; Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 2008, rozdz. 1-3; Estreicher K., Historia sztuki w zarysie, [wiele wydań]; Park D.C., Huang C.-M., Culture Wires the Brain: A Cognitive Neuroscience Perspective, „Perspectives on Psychological Science”, t. 5, nr 4, 2010, ss. 391–400; Kelly D., De Block A., Culture and Cognitive Science, [w:] The Stanford Encyclopedia of Philosophy, E. N. Zalta (red.), Metaphysics Research Lab, Stanford University 2022; Jan Paweł II, Kultura jest właściwym sposobem istnienia i bytowania człowieka,
2. S. Przybyszewski, Confiteor; Borzym S., Przybyszewski jako filozof, „Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, t. 59, nr 1, 1968, ss. 3–24; Mrówka K., Androgyniczny model „nagiej duszy” w twórczości Stanisława Przybyszewskiego, „Pamiętnik Literacki. Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, nr 4, 2012, ss. 45–55; Gębala P., Homo consumens, „Studia Medioznawcze”, t. 4, nr 35, 2008, ss. 11–30.
3. Kasperek A., Aksjologiczna koncepcja kultury Henryka Elzenberga, „Perspektywy Kultury”, nr 5, 2011, ss. 121–132; Zydorowicz J., Współczesne praktyki artystyczne wobec sfery sacrum. Od ateistycznych krucjat antyreligijnych po agnostyczne herezje dialogu, „Przegląd Religioznawczy”, nr 3(245), 2012, ss. 171–185; Bramorski J., Sztuka sakralna wobec wyzwań sekularyzacji, „Studia Nauk Teologicznych PAN”, nr 9, 2014, ss. 189–208.
4. Pérès M., Chorał starorzymski: Nowe horyzonty rozumienia chorału gregoriańskiego i chorałowych repertuarów Kościołów wschodnich, „Konteksty”, nr 04, 2013, ss. 61–68; Pérès M., Sztuka kantylacji u źródeł przekazu wiary, „Konteksty”, nr 04, 2013, ss. 103–104; materiały audio – Audycja PR2: https://www.polskieradio.pl/8/192/Artykul/1104817,Marcel-P%c3%a9r%c3%a8s-Grecy-dla-starozytnych-Egipcjan-byli-jak-amerykanscy-turysci; Nagranie nieszporów starorzymskich: https://info.dominikanie.pl/2015/04/nieszpory-starorzymskie/ ; Kto śpiewał podczas chrztu księcia Polski? https://culture.pl/pl/artykul/kto-spiewal-podczas-chrztu-ksiecia-polski
5. Alcaraz A.L., Intencjonalność dzieła sztuki w filozofii kultury Josepha Margolisa i w fenomenologicznej estetyce Romana Ingardena, „Analiza i Egzystencja: czasopismo filozoficzne”, nr 48, 2019, ss. 89–103; Garlej B., Koncepcja warstwowości dzieła literackiego Romana Ingardena ujęta w perspektywie ontologii egzystencjalnej i jej konsekwencja, „Estetyka i Krytyka”, t. 33, nr 2, 2014, ss. 111–128; Mikeska-Kycia D., Czy przeżycie piękna da się zdigitalizować? Sztuka multimedialna a wybrane kategorie estetyki Romana Ingardena, „Tekstoteka Filozoficzna”, nr 1, 2012, ss. 19–27; Petryszak K.Ł., Ontologia kultury : badania nad kulturą w oparciu o zmodyfikowaną ontologię Romana Ingardena, Kraków 2021.
6. Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 2008, rozdz. 4-10.
7. Snow C.P., Dwie kultury, T. Baszniak (tłum.), Warszawa 1999.
8. Ortega y Gasset J., Bunt mas, P. Niklewicz (tłum.), Warszawa 2004; Baudrillard J., Symulakry i symulacja, tłum. S. Królak, Sic!, Warszawa 2005; Gramsci A., Intelektualiści i organizowanie kultury, [w:] http://marksizm.edu.pl/wydawnictwa/klasyka-mysli-marksistowskiej/antonio-gramsci/intelektualisci-i-organizowanie-kultury/; Bartyzel J., Szkoła Frankfurcka, Antonio Gramsci i Nowa Lewica, [w:] https://teologiapolityczna.pl/prof-jacek-bartyzel-szkola-frankfurcka-antonio-gramsci-i-nowa-lewica; Polak P., Kult czy ochrona przyrody?, [w:] Wartość. Lasy jako czynnik rozwoju cywilizacji: współczesna i przyszła wartość lasów, Sękocin Stary 2014, ss. 75–90.
9. Vattimo G., Nihilizm i postmodernizm w filozofii, „Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria”, t. 5, nr 1, 1996, ss. 33–45.
10. Dusek V., Wprowadzenie do filozofii techniki, Z. Kasprzyk (tłum.), Kraków 2011; Kiepas A., Filozofia techniki w dobie nowych mediów, Katowice 2017; Adamski K., Wyznawcy i krytycy determinizmu technicznego. Próba ujęcia problemu w perspektywie etycznej, „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne”, t. 12, nr 2(23), 2013, ss. 5–19; Juchniewicz N., Od estetyki, przez technikę, do sztuki awangardowej – Kantowska wzniosłość a panowanie człowieka nad przyrodą według Georga W. F. Hegla i Karola Marksa, 2017. Barański J., Antropologia techniki, „Kultura Współczesna”, t. 3, 2008, ss. 22–42. Ozorowski E., Technika a rozum i wiara w nauczaniu Jana Pawła II (Veritatis Splendor, Fides et Ratio), „Saeculum Christianum: Pismo Historyczno-społeczne”, t. 7, nr 1, 2000, ss. 221–234; Zdybicka Z.J., Religia i technika, „Roczniki Filozoficzne KUL”, t. 52, nr 2, 2004, ss. 453–466; Anderwald A., W poszukiwaniu nowej idei postępu technicznego. Perspektywa teologiczna, „Teologia i Człowiek”, t. 45, nr 1, 2019, s. 49.
11. Heidegger M., Pytanie o technikę, [w:] M. Heidegger, Odczyty i rozprawy, J. Mizera (tłum.), Kraków 2002, ss. 9–37; Polit K., Technika we współczesnych koncepcjach filozoficznych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio I”, t. 39, nr 2, 2014, ss. 113–119; Rebes M., Filozoficzny protest Heideggera wobec współczesnej nauki i techniki, „Roczniki Kulturoznawcze”, t. 7, nr 1, 2016, ss. 131–145; Urban J., Co Martin Heidegger rozumie pod pojęciem „technika”? Na ile jest ona poddana roszczeniu zasady, że wszystko ma swoją przyczynę?, „Studia Redemptorystowskie”, t. 2, 2004, ss. 163–172.
12. Krzanowski R. i Polak P., The Internet as an epistemic agent, „InfTars”, 2022 [w druku]
13. Polak P., Sieć, software czy obliczenia naturalne? Jakie techniki definiują myślenie filozoficzne Homo informaticus?, „Studia Metodologiczne”, nr 34, 2015, ss. 143–170.
14. Polak P., Sieć, software czy obliczenia naturalne? Jakie techniki definiują myślenie filozoficzne Homo informaticus?, „Studia Metodologiczne”, nr 34, 2015, ss. 143–170.
15. Brey P., Briggle A., Spence E. (red.), The good life in a technological age, New York, NY 2012.
16. Rarot, Halina. "Technorealizm wobec społecznych konsekwencji techniki." Kultura i Wartości [Online], 37 (2024): 13-41. http://dx.doi.org/10.17951/kw.2024.37.13-41
Uwagi
|
W cyklu 2024/2025-L:
Obecność obowiązkowa. |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: