Nauki pomocnicze historii TH-SL>naupom-c
Zajęcia z nauk pomocniczych historii mają przygotować studenta do pracy ze źródłami (poznanie źródła historycznego, pomóc w jego krytyce i ocenie). W trakcie zajęć studenci poznają dzieje i rozwój nauk pomocniczych oraz elementy paleografii i neografii, chronologii, bibliologii, genealogii, heraldyki (świeckiej, kościelnej i zakonnej), symboliki, emblematyki, metrologii, kostiumologii, dyplomatyki, sfragistyki, geografii historycznej, numizmatyki, nauki o znakach władzy i prawa i kartografii historycznej. Więcej miejsca zostanie przeznaczone na te nauki, których poznanie jest niezbędne dla warsztatu historyka sztuki. W trakcie zajęć omawiane będą nauki ukazujące procesy historyczne, dyscypliny zajmujące się analiza źródeł pisanych i odczytywaniem tekstu, dyscypliny naukowe zajmujące się pozawerbalnym przekazem źródłowym i te które dotyczą właściwej interpretacji tego przekazu.
1. Zajęcia wstępne: charakterystyka nauk pomocniczych historii
2. Rodzaje i gatunki źródeł: klasyfikacja źródeł drukowanych i ich charakter
3. Heraldyka: definicja herbu, zasady budowy herbu, terminologia, analiza herbarzy, zagadnienia z zakresu heraldyki szlacheckiej, miejskiej, państwowej i ziemskiej
4. Heraldyka Kościelna: specyfika heraldyki kościelnej (w kościele rzymsko katolickim) i jej rozwój, terminologia, prawodawstwo heraldyczne w obrębie struktur kościelnych, analiza wybranych przykładów. Przykłady zastosowania heraldyki w innych kościołach chrześcijańskich.
5. Heraldyka zakonna: specyfika godeł zakonnych i ich analiza
6. Sfragistyka: definicja pieczęci, budowa pieczęci i jej funkcje, pieczęć w aspekcie dzieła sztuki. Treści ideowe i symboliczne na pieczęciach.
7. Semiologia kultury: Semiologiczny charakter dzieła sztuk. Specyfika przekazu symbolicznego w kulturze i sztuce. Metodyka i metodologia badani nad symboliką w kulturze europejskiej. Źródła symboliki chrześcijańskiej. Analiza różnych form przekazu symbolicznego.
8. Numizmatyka: definicja pieniądza, moneta i banknot w aspekcie dzieła sztuki, funkcja i przekaz ideowy pieniądza. Rozwój badań nad numizmatyką
9. Bibliologia historyczna: Książka jako źródło i zarazem dzieło sztuki. Kodykologia, historia książki drukowanej, Formy zdobień w książce rękopiśmiennej i drukowanej, exlibris i superexlibris – analiza formy na wybranych przykładach.
10. Edytorstwo źródeł: ćwiczenia z zakresu przygotowania źródła pisanego do edycji.
11. Język i kultura literacka: specyfika przekazu werbalnego. Słowo jako obraz świata, przemiany znaczeniowe, przemiany językowe, zapożyczenia, problem zrozumienia przekazu źródłowego
12. Dyplomatyka: definicja dokumentu, funkcje dokumentu i ich klasyfikacja, źródło pisane w warsztacie historyka sztuki. ćwiczenia z podziału dokumentu.
13. Kostiumologia: metodyka i metodologia badań. Przemiany stylowe ubiorów na przestrzeni wieków, charakterystyka stroju świeckiego i kościelnego, terminologia, semiologiczny charakter stroju w życiu społecznym i dziele sztuki.
14. Paleografia z elementami neografii: brachygrafia, rozwój pisma oraz materiały i narzędzia pisarskie. ćwiczenia z odczytywania tekstów
15. Genealogia: podstawowe pojęcia, historia badań, źródła do badań genealogicznych, drzewo genealogiczne jako dzieło sztuki
16. Geografia historyczna: specyfika badań, nowe formy przedstawiania efektu prowadzonych badań, terminologia, kartografia
17. Nauka o znakach władzy: charakterystyka przedmiotu, insygnia władzy królewskiej, sądowej, kościelnej, władz miejskich, uniwersyteckich i innych, rytuały.
18. Metrologia: charakterystyka przedmiotu, systemy metryczne, sposoby przeliczania
19. Chronologia: rozwój kalendarza, budowa kalendarzy w różnych kulturach i cywilizacjach, narzędzia do pomiaru czasu, kalendarz liturgiczny. Zastosowanie chronologii w badaniach prowadzonych przez historyka sztuki
20. Weksylologia: metodyka i metodologia, terminologia, przemiany i rozwój sztandarów, chorągwi, bander, proporców. Flaga państwowa i jej formy. Księga znaku.
21. Falerystyka: specyfika przedmiotu, definicja i historyczne przemiany orderu, odznaczenia, medalu, terminologia, kształtowanie się form, aspekt socjologiczny, historyczny i artystyczny nadawanych odznaczeń.
Tryb zajęć
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student:
E_1. Zna rozwój badań związanych z poszczególnymi dyscyplinami składającymi się na nauki pomocnicze historii
E_2. potrafi rozpoznawać i analizować poszczególne źródła historyczne i zabytki kultury oraz poddawać je analizie i interpretacji poprzez pryzmat poszczególnych dyscyplin naukowych należących do nauk pomocniczych historii (np. heraldyka, sfragistyka, dyplomatyka, weksylologia, symbolika, kostiumologia itd)
E_3. ma świadomość różnorodności form i odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe i historyczne regionu, kraju, Europy i świata.
E_4 ma świadomość zakresu swojej wiedzy z dziedzin wspomagających i pomocniczych historii. Posiada warsztat ale i świadomość dalszego rozwoju. Potrafi odnaleźć interesujące go zagadnienia posługując się literaturą fachową oraz materiałem źródłowym.;
Kryteria oceniania
Zaliczenie z oceną. Warunkiem zaliczenia jest uczęszczanie na zajęcie i aktywny w nich udział. W przeciągu dwu semestrów przewidziane są cztery testy obejmujące materiał zaprezentowany w trakcie zajęć. Na ostatnich zajęciach studenci przedstawiają przygotowywane przez siebie prace z zakresu wybranej dziedziny nauk pomocniczych historii.
Praktyki zawodowe
-
Literatura
Lektury podstawowe:
Ihnatowicz I., Biernat A., Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003.
Semkowicz W., Encyklopedia nauk pomocniczych historii, Kraków 1999.
Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2001. [tam obszerna bibliografia]
Lektury uzupełniające:
Bogacka K., Insygnia biskupie w Polsce. Pierścień, pektorał, infuła XI-XVIII w., Warszawa 2008.
Bogacka K., Pastorały w Polsce XI – XVIII w., Warszawa 2004.
Chronologia polska, red. B. Włodarski, Warszawa 1957.
Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959.
Filipow K., Falerystyka polska XVII – XIX w., Białystok 2003.
Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 2001.
Gumowski M., Haisig M., Mikucki S., Sfragistyka, Warszawa 1960.
Kiersznowski R., Moneta w kulturze wieków średnich, Warszawa 1988.
Kobielus S., Dzieło sztuki dzieło wiary, Ząbki 2002.
Kuczyński S.K., Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993.
Kula M., Miary i ludzie, Warszawa 2004.
Lurker M., Przesłanie symboli w mitach kulturach i religiach, Warszawa 2011.
Maisel W., Archeologia prawna Polski, Warszawa –Poznań 1982.
Marecki J., Kolak W., Leksykon godeł zakonnych, Łódź 1997.
Marecki J., Rotter L., Jak czytać wizerunki świętych?. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków 2009.
Piech Z., Ikonografia pieczęci Piastów, Kraków 1993.
Polska heraldyka kościelna, red. K. Skupiński, A. Weiss, Warszawa 2004.
Ptak J., Chorągiew w komunikacji społecznej w Polsce piastowskiej i jagiellońskiej, Lublin 2002.
Semkowicz W., Paleografia łacińska, Kraków 2002.
Seroka H., Herbarz miast małopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2002.
Symbol – znak – przesłanie. Symbolika człowieka, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków 2011.
Szymański J., Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1994.
Turnau I., Słownik ubiorów: tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Warszawa 1999.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: