ćwiczenia ze styloznawstwa-sztuka bizantyńska i wczesnochrześcijańska ODK-SL>ćwstyl1(02)
Omówienie funkcjonowania sztuki środowisk prowincjonalnych w Bizancjum, takich jak Kapadocja, Cypr, półwysep Mani, Atos i ich wpływ na przemiany ikonograficzne oraz stylowe.
Dzięki samodzielnemu przygotowywaniu referatów studenci poznają najważniejsze periodyki i opracowania z zakresu warsztatu historyka sztuki-bizantynisty, oswajają się z publiczną prezentacją i krytyką tekstu naukowego. Wykład obejmuje problematykę tworzenia się nowego języka sztuki chrześcijańskiej w świecie późnego antyku oraz jej przemiany na obszarze cesarstwa Bizantyńskiego stanowiącego naturalną kontynuację Imperium Romanum. Obok przemian stylowych zachodzących w architekturze i malarstwie wschodniochrześcijańskich środowisk artystycznych (Grecja, Syria, Egipt, Armenia, Gruzja) oraz ich wzajemnych oddziaływań formalnych omawiana jest specyfika wypracowanych w sztuce Kościoła Wschodniego rozwiązań ikonograficznych, a także sakralizacji wyobrażeń ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu ikonoklastycznego (730-843) i jego znaczenia dla procesu kształtowania się tzw. Teologii ikony. W ramach zajęć słuchacze zapoznają się ponadto ze zjawiskiem kontynuacji tradycji rzymskiego ceremoniału cesarskiego i sztuki imperialnej przez dwór w Konstantynopolu oraz ich oddziaływaniem na liturgię i środki wyrazu artystycznego w służbie Kościoła.
Tryb zajęć
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student nabywa dodatkowe umiejętności z zakresu historii sztuki bizantyńskiej (m. in. potrafi zanalizować na podstawie posiadanej wiedzy program malarski typowej świątyni prawosławnej i przegrody ołtarzowej, zna i rozumie genezę zjawiska malarstwa ikonowego i stosunek chrześcijaństwa do sztuki).
Student rozumie znaczenie źródeł z epoki dla właściwego odczytania funkcji i kontekstu dzieła sztuki.
Student potrafi zreferować w zwięzłej formie poglądy autora przeczytanego opracowania (także w językach obcych) oraz odnieść się do nich na podstawie posiadanej wiedzy.
Kryteria oceniania
Zaliczenie z oceną. Obecność i aktywność na zajęciach, przygotowanie i prezentacja referatu z zakresu zagadnień związanych ze sztuką wczesnochrześcijańską lub bizantyńską, cząstkowe oceny z kolokwiów sprawdzających samodzielnie nabyte umiejętności (np. sprawdzian ze znajomości alfabetów greckiego i średniowiecznego, ze znajomości zapisu dat i średniowiecznych zasad liczenia czasu).
Literatura
UWAGA!: Literatura podana w wykazie stanowi podstawę dla przygotowywanych referatów (szczególnie w pierwszym semestrze zajęć). Z czasem uczestnicy ćwiczeń proszeni są o przygotowywanie samodzielnej bibliografii do tematów wystąpień. Prowadzący ukierunkowuje ich poszukiwania wskazując najwartościowsze pozycje, jako podstawę dla przygotowywanych referatów:
Lektura obowiązuje wszystkich studentów:
Przybyszewski B., Początki starochrześcijańskiej sztuki obrazowej, „Folia Historiae Artium” 15 (1979), s. 5–24.
Focjusz, Patriarcha Konstantynopola, Homilia X (wstęp A. Różycka-Bryzek, tłum. Maria Dzielska), Znak 3(466), 1994, s. 57–61.
Teksty do referatów:
Skupińska-Løvset I., Miasta bez rzeźb. Konsekwencje zerwania z antyczną tradycją zdobienia miejsc publicznych, [w:] Iwaszkiewicz-Wronikowska B., Próchniak D. (red.), „Sympozja Kazimierskie poświęcone kulturze świata późnego antyku i wczesnego chrześcijaństwa”, Lublin 2002, s. 179–192.
Magdalino P., Nelson R., The Emperor in Byzantine Art of the Twelfth Century, "Byzantinische Forschungen", 8 (1982), s. 123-183.
Eastmond A., An Intentional Error? Imperial Art and “Mis”-Interpretation under Andronikos I Komnenos, "The Art Bulletin", 76 (1994), nr 3, s. 502-510.
Palmer A., The Logos of the Mandylion: Folktale, or Sacred Narrative? [w:] "Edessa in hellenistisch-römischer Zeit: Religion, Kultur und Politik zwischen Ost und West; Beiträge des Internationalen Edessa-Symposiums in Halle an der Saale, 14.-17. Juli 2005", hrsg. Greisiger L. Rammelt C. Tubach J., Beirut 2009, s. 117-207.
Kitzinger E., The cult of images in the age before Iconoclasm, "Dumbarton Oaks Papers" 8 (1954), s. 83-150.
Brubaker L., Icons before Iconoclasm?, [w:] “Morfologie sociali e culturali in Europa fra tarda antichità e alto medioevo”, (Settimane di studio del Centro Italiano di studi sull’ alto medioevo, 45) Spoleto 1998, t. 2, s. 1215-1245.
Grotowski P., Kształtowanie się toposu ikony ranionej a judaizm i islam, „Portolana. Studia Mediterranea” 2 (2006), s. 127–145.
Deliyannis D. M., Agnellus of Ravenna and Iconoclasm: Theology and Politics in a Ninth-Century Historical Text, „Speculum” 71 (nr 3; Jul., 1996), s. 559–576.
Brock S., Iconoclasm and the Monophysites, [w:] Bryer A., Herrin J. (red.), „Iconoclasm. Papers given at the Ninth Spring Symposium of Byzantine Studies, University of Birmingham, March 1975”, Birmingham 1977, s. 53–57.
Grabar O., Islam and Iconoclasm, [w:] Bryer A., Herrin J. (red.), „Iconoclasm. Papers given at the Ninth Spring Symposium of Byzantine Studies, University of Birmingham, March 1975”, Birmingham 1977, s. 45–52.
Grabar A., L’iconoclasme byzantin, Paris 1998.
McVey K. E., The Domed Church as Microcosm: Literary Roots of An Architectural Symbol, „Dumbarton Oaks Papers” 37 (1983), s. 91–121.
Ousterhout R., The Holy Space: Architecture and the Liturgy, [w:] Heaven on Earth: Art and the Church in Byzantium. red. L. Safran. University Park 2000, s. 81-120.
Bolognesi E., La X Omelia di Fozio. Quale ekphrasis della chiesa di S. Maria Hodegetria, "Studi medievali" Seria 3, 28 (1987) s. 381-398.
Jenkins R. J. H., Mango C. A., The Date and Significance of the Tenth Homily of Photius, "Dumbarton Oaks Papers" 9/10, (1956), s. 123-140.
Maguire H., The Cycle of Images in the Church, [w:] Heaven on Earth: Art and the Church in Byzantium. red. L. Safran. University Park 2000, s. 121-151.
Babić G., Les discussions christologiques et le décor des églises byzantines au XIIe siècle. Les évêques officiant devant l’Hétimasie et devant l’Amnos, "Frühmittelalterliche Studien" 2 (1968), s. 368-386.
Epstein A. W., The Problem of Provincialism: Byzantine Monasteries in Cappadocia and Monks in South Italy, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 42, (1979), s. 28-46.
Kazhdan A., Maguire H. Byzantine hagiographical texts as sources on art, "Dumbarton Oaks Papers" 45 (1991), s. 1-22.
Swoboda K. M., The Problem of the Iconography of Late Antique and Early Mediaeval Palaces, "The Journal of the Society of Architectural Historians", 20 (1961), nr 2, s. 78 – 89.
Różycka-Bryzek A., Bizantyńsko-ruskie malowidła ścienne w kaplicy Świętokrzyskiej na Wawelu, [w:] „Studia do dziejów Wawelu”, t. 3 (1968), s. 175–293.
Siemaszko A., Malowidła ścienne cerkwi Zwiastowania w Supraślu. Rekonstrukcja programu ikonograficznego, „Zeszyty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 1173. Prace z historii sztuki” 21 (1997), s. 15–55.
Wolne tematy:
Malarstwo skalnych klasztorów Kapadocji (VI-XIII w.);
Sztuka na półwyspie Mani (Peloponez) i kształtowanie sie sieci parafialnej wśród Słowian osiadłych w Grecji (X-XIII w.);
Greccy malarze pracujący w Geraki na Peloponezie (XIII-XV w.);
Sztuka kręgu monastycznego średniego i późnego Bizancjum na przykładzie półwyspu Atos (X-XIV w.);
Malarstwo pobizantyńskie na obszarze wysp greckich (Kreta, Cypr), Bałkanów (Teofanes z Krety i krąg atoński, Szkoła Peczska, mecenat hospodarów wołoskich i mołdawskich), ziem ruskich (Rzeczpospolita Obojga Narodów) i Wielkiego Księstwa Moskiewskiego.
Teksty pomocnicze:
Pokorzyna E., Słownik terminologiczny wyposażenia świątyń obrządku wschodniego z przydatkiem ikon maryjnych, (Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria B, t. 103), Warszawa 2001.
Grabar A., Sculptures byzantines du Moyen Âge II (XIe–XIVe s.), (Bibliothèque des Cahiers Archéologiques 12) Paris 1976.
Grabar A., L’empereur dans l’art byzantin, Paris 1936 (reprint [Variorum Reprints] London 1971).
Wipszycka E., Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa 1994.
Różycka-Bryzek A., Program ikonograficzny malowideł cerkwi w Posadzie Rybotyckiej, [w:] "Symbolae Historiae Artium. Studia z historii sztuki Lechowi Kalinowskiemu dedykowane", Warszawa 1986, s. 349–365.
Mundell M., Monophysite Church Decoration, [w:] Bryer A., Herrin J. (red.), „Iconoclasm. Papers given at the Ninth Spring Symposium of Byzantine Studies, University of Birmingham, March 1975”, Birmingham 1977, s. 59–74.
Różycka-Bryzek A., Bizantyńskie malarstwo ikonowe, „Rocznik Muzeów Województwa Rzeszowskiego” 1 (1968), s. 177–208.
Bernard L., The Paulicians and Iconoclasm, [w:] Bryer A., Herrin J. (red.), „Iconoclasm. Papers given at the Ninth Spring Symposium of Byzantine Studies, University of Birmingham, March 1975”, Birmingham 1977, s. 75-83.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: